Ա Ն Ա Հ Ի Տ
131
դորոս , որ Եզրի
մ էութեան
մէք չասւ տխուր
դեր
իւ ադա ո : Ահա այս
տիպարի
վարդապետների
համար է անշուշտ
Խորենացու
իւօսքր,
որոնք
արհամարհոտ
մեծամտութեամբ
վարւում
էին
Խորենացու
եւ էր րնկերների
հետ :
«
Վիճակաւորք
հպարտք
...
ծոյլք
,
ատե­
ց՛՛՛իք՛ արուեստից
. . .
սիրողք վաճառ ուց ել կա­
տակերգութեանց»
:
Աչ ամէն վիճակաւոր
եպիս­
կոպոս
Աամիկոնէից,
Ամատունեաց
,
Խորխո–
ռունեաց
եպիսկոպոսների
նման էր՛
Հայաստա­
նի բազմաթիւ
եպիսկոպոսներից
,
մանաւանդ
Յունաց
բաժնից
կային
այնպիսիներ,
որոնք
խորենացու
խօսքբ
լիովին
արդարացնում
էին՝
դիտութիւններ
ատ ո զ , վաճառք
ել
զբօսանքներ
սիրող։
Տակաւին
Գոլինի
553
թ՛ բաբե կար գչա–
կան
կանոննեբր
կուոլմ
են ահա
տոկոսներով
վ՚ռզ
բաժնող,
եկեղեցական
պաշտամունքների
մէք անփոյթ
գտնուող,
որսորգոլթեամբ
ու վա–
ճաոականութեամ
բ պարապող
եկեղեցականնե–
րի դէմ :
ՀՀՀԻողոքէր գա կանք վէսք, ստաՀակք
,
մ եծ՜ա–
խօսք, անվաստակք,
վնասակարք
,
փախչողք
ի
ժառանգութենէ»
;
ի՛նչպիսի
սիրուն
պատկեր
քաղաքացու,
կեանքի
,
որ
սնուած
էր
Պաւղիկ–
եանների
քարոզութեամբ։
Արանք
555
$՜
ո
*–
եբիո
աՈւաթ արդէն
քարոզում
էէ՛ն , թէ եկեղեցու
էսոր–
Հուրդներն
ոչինչ
են , թէ խաշի
երկրպագու­
թիւնն
աւեչորդ է , թէ ո՛՛չ մեղք
կայ եւ ո՛ չ
էէ մեղքի
Համար պատիմ
;
Այս ու այլ
այսպիսի
գաղափարների
ազդեցութեան
տակ
մ ա րդիկ
պիտի
լինէին վէս > անՀնազանդ
,
աշխատանք ա–
տեցող
,
ձրիակերներ
, «
փախչողք
ի
ժառանգու­
թենէ»
,
ո րով Հետ եւ ժառանգութեան
Հետ աշ­
խատանքի
գաղափարն է կապուած
•
ի
ս
կ սրանք
րնզՀ ա կառա
կն ձգտում
էին Հա է բեր
ին ծառա
յ
դարձնել
եւ նրանց փոխարէն
աՀիպա րանոց
ձի–
երով
շրքեթ :
«
Զօրականք
անարիք, ստապարծք
,
աղեբգք
,
հեշտասէրք
եւ կողոպտիչք»
:
Իր Պիտոյից
Գրքի
՚
քէք Խորենացին
զօրականի
հրապուրիչ
պատ­
կերն է գծագրած
•
գովում է նրանց
սքանչելի
կերպարաներ
,
նրանց
ողքախոհութիւեր
,
նրանց
արիական
ոգին, որ հայրենի
գաւառն
ու մարդ­
կութեան
խաղաղութիւնն
է պաշտպանում
•
սր­
բանք
հարուստ
են ո՛չ թէ կողոպտելով,
այլ
իրենց ստացուածքն
ամ բողք պահելով
ու ա՛ա–
բա բաժ ին ստանա
լ՚՚վ • իսկ
ա՞յժմ,
բոլորովին
այս պատկերին
հակառակ՝
«
Զօրականք
անա­
րիք • • • հեշտասէրք
. . •
կողոպտիչք
• •
•» 1
«
Իշխանք ապստամբք
,
զողակիցք
գողոց • • •
յավւշտակիչք
,
աշխարհաւերք,
աղտեղասէրք»
:
Այս
տողերի
հանդէպ
Հ • Ակինեանբ
իր
զար­
մանքն է յա յանում
,
երբ միւս
կողմից
տեսնում
է, որ «մեծազգի
իշխան
մ ր» պատմութեան
մե­
կենաս է հանդիսանում
:
Զ"՛՛՜ր
զարմանք։ Եթէ
Հայաստանի
մէք բարձր
արժանիքի տէր նախա­
րարներ
կային,
ո՛՛րքան շատ էր ել
«
աշխարհա­
ւեր
,
ապստամ բ» նախարարների
տեգր :
Մէթէ
ապստամբ
չէ՞ր
Սէւնեաց
Վահան
իչխանր,
որ
570
թոլերին
«
ապստամբեալ
ի րաց եկաց ի Հա­
յոց
...
զի մի՛ ելս կոչեսցի
անուն
Հայոց
ի վե—
րա յ նորա» :
590
թոլերին
Սիւնեաց տէր Փիլիա–
պոսր երկու անգամ
իր Հայ արենակիցների
դէմ
գուրս եկաւ եւ աւերմունքի
պատճառ
դարձաւ
:
600
թուերին
Աիւնեցի
ԱաՀակ
իշխանր
եւ նրա
Հետ
ուրիշները
ամ բա ս տ ան ե ց ին
Ա
տեւէւաննոս
Ս իւնեց ին
,
որ ապստամ
բ է եւ Հայութեան
լր­
բութեան
Հետ
մ իա ցած , ու նրան գլխատել
ար–
ւին : Այս բոլորը
Խորենացու
աչքի
աո աթ կա­
տարուած
,
ել նա իրաւունք
չուն թ
վերոյէւշեալ
յանդիմանական
խօսքերն
ասելու։
Ա՛՛րքան
ա յս
տիպարի
մանր նախարարներ
են եզած
Հայաս­
տանում
,
որոնք
իրար
երկիր յափշտակելով
ու
աւերելով
են զբազուած
եղել՛ • • ՚,
Հ^իաաաւորք
տմարդիք
» • -
անընտրողք
ի–
րաւանց» : խորենացին
,
որ Հայ
Հայրապետանո­
ցի դատաւորի
պաշտօն
էր վարում
,
բնականա­
բար
այստեղ
Հայաստանի
աշէսարՀիկ
դատա­
ւորներն
ի նկատի
ունի :
Խ ո րենաց
ին իբրեւ
ե կեղե ց ա կան
մ տածող
կարծում է , թէ այս բոլոր
չարիքների
Հետե­
ւանք «Աստուածառաք
իսկ ամ ենեցուն
եկեալ
Հասանէ
բա ր կո ւթ ի ւն» ( Պիտո յիս
Պ՝էբք) *
՛
ես*
առանց յատկապէս
ոոյց տալու,
թէ
յա թո րգ
յ ի–
շատակած
ե րեւո յթներն
իսկապէս
կատարուած՝
են
(
շարունակում է
• «
ծւ֊
ապա
յանդիմանու­
թիւն
այսոցիկ
զի^
ս
չ՝>
^թէ ոչ անտես
առնել
Աստուծոյ, եւ տարերց
փոփոխել
զբնութիւն
•
գարուն
ե րա շտացեա
լ , ամ աոն
անձրեւա
յո յղ ,
աշուն
ձմեռն ացեալ
,
ձմեռն
ս ա ււտ կասառո
յց :
Հողմք բքարարք,
խորշակաբերք
,
ամպք
Հրըն­
կէցք
,
կարկտածու
ք , անձրեւք
անժամանակք
եւ ան պ ի տ ան ք , օդք դառնա
շո ւն չք եւ ե զ եմն ա
ր–
կուք : Ջրոցն
առաւելուլն
անօգուտ
եւ
նուազելն
անՀնարաւոր
:
Երկրի
անբերութիւնք
պտղոց
եւ
անաճելութիւնք
կենդանեաց
:
Այ է եւ սասան­
մունք եւ դղրդմունք»։
Խորենացու
այս
րնդՀա–
նուր
խօսքե րով
յի շատակած
պատոլՀասներ
ի
մ
է9– Հ՛ ՛ե • Ակինեան
Ասորական
տարեգրի
770
թուականի
մէթ պաաաՀած
բնական
երեւոյթ­
ներն է տեսնում
եւ իսկոյն
Աղբի գրութեան
ժա–
մանակն է որոշում
,
թէ գրուած է
770
թուից
Fonds A.R.A.M