124
Ա Ն Ա Հ Ի Տ
Նրա
յ
ա
$
ո
1"
է
ՅռվՀտն
Գաբեզինացու
օրով
(557-574)
մեր երկրի մէք քաղաքական
ու կրօ­
նական
յուզմունքներ
աւելի ելս զօրացան
,
ան–
զու սոլ ՚Լ/եսաո րա կաննեբն
ու քա զկե
դոն ականն ե–
րր մեծ նուաճումներ
էին կատարու
մ թէ՛
Սիլ–
նեաց , ել թէ՛ Հայութեան
դաւանակից
Աղուա­
նից
երկրռւմ : Աիւնեաց
Վահան
իշխանն
ու
Վրթանէս
ե սլիս կոսլո
ս ր Հայութեան
լրութիւ–
նից րամ անուն
ցան
եւ սէր ու խնամք
ցռյց ա լի­
լին
՚
կեստո րականնե
րին՝
անլսող
զանուելովդ
Տ ովՀան
կաթողիկոսի
ժողովական
՚ 1
I ՛ ՛ ՛ ՛
(565)
;
Հայաստանի
մէք միաժամանակ
Պա
լ զ ի –
կեան կոչուած,
աղանդաւորներն
եւս
սկսան
դո բծել եւ քարոզել
,
թէ եկեղեցին
ու իր բն–
դունտհ
խորՀուրգներբ
արժէք
չունին
,
թէ ո՛չ
մեղք կայ եւ ո՛չ է լ մեղքի
Համար
սլատիժ
,
Հե­
տե լա րա ր բարոյական
ամեն կապանքների
խոր­
տակում : Պարսիկ
մարզպաններն
եւս
ամէն
կերպ աշխատում
էին Հայ ժողովրդի
մէք կրա­
կապաշտութիւն
տարածել
,
նրան
Հարկերով
կեղեքել,
բաբոյապէս
ապականել
ու
շնութիլ–
նր խրախուսել։
ԱՀա մի այդպիսի
շփոթումնե­
րի ժամանակ
Աղեքսանդրիայի
Հայ մտաւ որա–
կաններր
Հայաստան
դարձան : \,բանց
պաշտպան
քհշտունեաց
ԱաՀակ եպիսկոպոսբ
560
թ -
արդէն
վախճանած
էր եւ նրան "/»բիստափոր
եպիսկո­
պոսն էր փոխարինած*
վերադարձի
ժամանակ
565
թոլին
մեռաւ
նոյնպէս
քսորխոլւունեաց
Մաշ­
տոց եպիսկոպոս
ր :
իրենց
վերադարձից
յետոյ
է լ Հայ
^՚ԲՎբէ
դրոլթիլնր
քաղաքականապէս
աւելի
վատթա­
րացաւ
-
չորս
^1՚նգ տարի
՚
Լ^՚բէ-Բ
572
թուին
Վտրդտն
/
> . Մամիկոնեանի
ապստամբութիւնր
ծագեցաւ
.
Հայ նա խա րա րոլթ
իւն
ր
երկպաււա–
կեցաւ, Հայ երկիրն
այրացաւեր
դարձաւ*
Պար­
սից
ուժի աոաք Վաբդանն
ու իրեն
ՀամախոՀ
իշխաննե րր տկարացան
եւ 3 ովՀան
կաթողի­
կոսի Հետ
572
թուի
վերք երր
Բիւղանգիոն
փա­
խան
ւ
574
թուին
Գաբեղեանն
այստեղ
վ ա իւ ճ
ու­
նեցաւ եւ նրան յաքորգեց
Հայոց
Հայրապետու­
թեան
երեւի
առժամեայ
տեղապաՀ
Եզուարգե–
ցի Մովսէս
եպիսկոպոս
ր, որ թէեւ
Հայոց
Հայ­
րապետանոցի
մէք սնուած
ու կրթուած
անձ­
նաւորութիւն
էր, րա յց քաքարթուն
Գ
ո
րձ՝իչ–
դաւանական
խնդիրների
Հմուտ եւ կրթուած
ե–
կեղեցականներին
պաշտպան
(
ինչպէս
օրինակ
Կիւրիոնին)
:
Աա էր երեւի
Հոգում
նաեւ
Աղեք–
սանգրիա
ուղարկուած
Հայ
կրօնալորների
թոչակր :
Գարեզինացու
օրով
(565)
մեր
կրթուած
կրօնաւորներր
Հայաստան
դառնալով՝
Եդուաբ-
դեցի
Մ ով սէ"
եպիսկոպոսի
պաշտպանու­
թեամբ
Հայոց
Հայրապետանոցի
մէք պաշտօն­
ներ ստացան : Վարգան
պատմիչ
(
եր–
76
եւ
77)
ասում է , թէ «Մովսէս
,
Մ ամ բրէ եւ Գաւիթ Հո­
դային
զտուն կաթողիկոսարանին»
նրա
սննղեան
պէտքերն
էին Հողում
,
եւ դարձեալ
իժէ «Անդրա­
նիկ իսկ էին եկեղեցւոյ
եւ դատաւորք
Հայրա­
պետանոցին»
:
Միւսների
Վրթանէսի
,
Գրի­
գորի եւ Եզիչէի
մասին
րան չէ ասուած
•
բայց
անչուչտ
սրանք է լ որ եւ իցէ
պաշտօն
ունէին–
Վրթանէսի
շաբսազաբ(*)
կոչումն
արդէն
ակնարկում
է, որ նա Հայոց
մայր - Լ–
կեզեցոլ
երգապետր
,
դասագլուխն
էր :
Եզիչէն
դրան
երէց էր, այսինքն՝
Հայ
Հայրապետարա­
նի սենեկապետ
ր–
մնում է միայն
անորոչ Զո–
րափորեցի
Գրիգոր
քերթողէ
պաշտ
օն ր :
Ապա
սրանց
ամենքին
«
ժողովողր»,
ամենքի
«
հալա–
Հանգիստ
,
օգնական
ու յորդորեցուցիչ»
Եզ–
ուարգեցի
Մ ովսէս եպիսկոպոս
ր Հանդիսացաւ
,
որի
ձելլքին էր
Հաւանօրէն
դտնւում
Հայոց
Հայրապետոլթիւնր
Վարգան
ք* ՛ի
ապստամբու­
թեան ու Գարեղինացու
փախստեան
ժամանակէ
Իբրեւ
կրթուած
մտալո բտկաններ
՝
որոնք
աէտք է մտածէին
բնականօրէն
իրենց
Հայրե­
նիքի վիճակի
վրայ, որ այգ ժամանակ
Պարսից
ու Յունաց
տէրութեան
մէք տառապում
էր ել
միեւնոյն
ժամանակ
ինքն է լ իր մէք երկպաոա–
( * )
Այ ււ բաոը ծագում է ՝
շար՝
եղանակ,
երգ, եւ
սաղար՝
պետ , գլուխ բառերից :
Զ •
դարի բաււ է, ինչպէս եւ
շարական
բաոբ՝ կազ­
մուած
շար
եւ
կան
յոգնականացուցիչ ածան­
ցով՝
զօրական
բաոի նման:
Շար\ւ
եւ
երգի
տարբերութիւնն այս է, որ աոաջին թաոր
գործ է ածւում հոգեւոր իմաստով, իսկ վեր­
ջինը՝ աշխարհային իմաստով, ինչպէս որ Ե–
զիշէն ասում է– «Երգս լկտութեան», «Երգս
հեթանոսական» : Այդ բառերի տարբեր իմաս­
տով գործածութիւնր Խորհնացու մօտ եւս տես–
նւում է– նա ցոյց է տալիս եւ
չարի՝
հոգեւոր
երգերի՝ ծագումբ , ասելով. «Եւ <|շա՝ աո սէ» •
(
Ա – բ – ) ։ Յայտնի է, որ եկեղեցական քաղցր
եղանակների աոաջին հեղինակ հանդիսացաւ
Բ • դարում գնոստիկ թարգհծանը իր գաղա­
փարները ք աբոգհլու համար : ՛Նրա օրինակին
հհտհւեցին Եփբեմ Ասորին եւ Յոյնհրբ : Մեր ե–
կեղեցական եղանակների աոաջին կարգաւո­
րումը , ինչպէս եւ հոգեւոր երգերի յօրինումը
միմիայն Զ– դարից է ։ Ապագային
շար
րաոը
մոռացւում է եւ
երգ
բաոը անխտիր գործած–
ւում է :
Fonds A.R.A.M