Ա Ն Ա Հ Ի Տ
123
նազ
(
Իւվենաչ)
պատրիարքը
572
թուին
քաղ–
կեզոնիկ
զա լան
ութ
ի ւնն
ընղուներ
,
իսկ /ա–
իրդ
Տովհաննէս
պատրիարքը
(571—577)
հա­
լածանք
հանէ֊
Հայերի
դէմ՝
սրանց վանքն իսկ
այրելով
:
Վերջապէս
հայ երիտասարզներր
ցամա­
քային
երկայն
ճանապարհներ
ղանդազօրկն
(«
սաղապաճեմ»)
կտրել—անցնելուց
յետոյ՝
555
թուերին
Եգիպտոսի
Ազեքսանգրիա
քաղաքն են
հասնում
,
որ իրենց
րուն նպատակն էր կազ­
մում : Գոլին ել Ազեքսանգրիա
,
այնքա՛՛ն հե­
ռու
իրարից : Այս երկայն
ցամաքային
ճանա­
պարհս րղութ
իւն ը , ինչպէս ել վերադարձի
ծո­
վային ու ցամաքային
ուղեւորութիւնը
Խորե–
նաց ո ւն առատ
նիւթ
տոլ
իս իր վեր^ին
աշխա­
տանքը՝
Աշխարհացոյց^/
գրելու
,
մ ան ա ւանգ
նրա
Հա յա սա ան ի մ ասր :
Տ •
Ի^նչ սորվեցան
,
ումնի^ց
,
եւ. ո^րքան
ժամանակ
մնացին
այսւոեղ , աՀա Հարցեր
,
ո–
րոնց սլա ա ա ս էս ան ր սլէաք կ տալ :
Բնականաբար
նրանք այն սլկաք կ սովս բկին , ի
ս
էի
Համար
յատկասլկս
ուղարկուած
կին
• 1
*
էի
ո
վի
ս
Հմտա­
նալ
պանծալի
յ
ո
յ
ս
լեզուին
նրա
լիակատար
քերականութիւնն
ուսումնասիրելով
• 2 •
զար­
գացնելդ
աճեցնել
իրենց
ունեցած
աստուածա­
բանական
Հմ աութիւնր
վերծանութեան
ճեմ ա՜­
րանին աշակերտելով
:
Խ՛ո րենա՛ց ին առանձնապկս
ուսումնասիրում
կ քերականութեան
ա յն մասր , որ
յանգեալ Ա1—
պուետիկոսութեան
մ ասին կ
խօսում
(
Խոր– Գ– լր • ) , այն է «դատս
ւմն քերգածաց
,
որ լա ւ ւս ւլ ո յն կ յամենեցունց
դ
Ո
ՐՔ ներ ա ր Հ ես—
ա իս են» : Վեր^ապկս
Խորենացին
եւ իր րնկեր–
ներր
ՀՀ ամ են իմ աստ ա ր ո ւե ս ան»
(
գիտութիւն
)
են սովորում
(
Խոր՛ Ողբ) >
ու յն կ՝
ուսողու­
թիւն
դ երկրաՀավւ
ո ւթ իւն դ
աստեղա
բա շխո Լ–
թիւն
դ որ անՀրաժեշտ
կին տոմարական
գիտու–
թ իւննե ր ձեռք
բերելու
Համ ար դ որով
կարող
Է
ի՚
ս
Հտ յ
Եկեղեցու
խանգարուած
տոմ ար ր
կարգաւորել
ու Հայ տոմարր
Հաստատելէ
Խ ո բեն աց ո ւ եւ իր րնկերնե
րի գրուածներ
ի
մկՓ
իրենց
ուսումնասիրութեան
Հետքերր
լիո­
վին
արտափայլում
են։ ՛Լ,բանք
ամ ենքն կլ ի–
րենց գործածած
լե ղուով
Ղ՝իոն ի սեան քե բակա­
ռութեան
Հետեւող
են րնգՀանրապկս
,
իրենց
կրօնական
գրուածներով
ու
թարգմանութիւն–
ներով՝
վերծանութեան
ճեմարանի
աշակերտ
։
Իրենց տիեզերագիտական
ու բժշկական
ծանօ­
թութիւներով
(
մ անաւ ան ղ Եղի
ԼԷ
"
ո
լ
֊
Խ որե–
նացին)
նոյն են։ Ապաքկն
յայտնի կդ թկ
ինչ­
պիսի
Հիացմունքով
խօսում կ Խորենացին
ամե­
նիմաստ
արուեստի
մասին իր Պատմ ո ւթեան Ա.
Բ՛
ղլթ՚՚ւմ
(
որպէս
զԱյբ առ Բէ եւ ղԹօ առ
Փիւրն) : Վերջապէս
քերզածների
քննադատու­
թեան
գեդեցիկ
օրինակ
Պիտոյից
Գիրքն է տա­
լիս : Հայուսանողներից
միմիայն
Գա
լիթ
Ան–
յաղթ իր ան Հ տ տ ա կան բերմունքով
Աբիստոտկ–
լի ու Պղատոնի
փիլիսոփա
յութեան
ո ւս ո ւմն ա–
ոիրոլթեամբ
կ զբաղւում
Տ
ա շի
ներբող»ով
կրօնական
գրականութեան
Հ ա ր կր տալուց յե­
տոյ :
Ովքե^ ր կին Հայ ուսանողների
ուսուցիչ–
ներր : Այս մասին
տեղեկութիւն
չուն ինք * Խո­
րենացին իր ուսուցչին
առանց
բնիկ
անուն ր
տալու՝ նոր Պղատոն կ կոչում : Ամենիմաստ գի­
տութիւն
աւանգողր
երեւի
Ղ՝իոնեսիոս
կրտսեր
վանականն
կ ր (
556)
եւ կամ սրան
յաֆո
րգող
տոմարական
գիտութեան
Հմուտ
I*ա ս
Աղեք–
սանգրիացին
դ որ քրիստոնէական
տոմարն ա–
ււ անձ
ին մողովով
56
թուին Հաստատեց :
Կարծում
ենք դ որ եօթր
տարիներ
Աղեք–
սանգրիա
յի
մ կ ^ մնալուց ու եռանգոտ
աշխա­
տանքից
յետոյ (կամ Խ որենացու
բառերով
զան–
վեհեր
եր աղութեամբ
կ ր թ եա լք»
)
Հ այ ուսա­
նողները
ճանապարՀ են ընկնում
Հայրենիք վե­
րադառնալու
դ ցանկութիւնս
ո լնեն ա լո վ
նաեւ
տեսնել Աթէ "ՐՐ 1 Աոկրատիդ
Պղաաոնի եւ ու­
րիշ փիլիսոփաներ
ի Հա յրենիքը : Նաւելով
կիպ­
րոսի ու ^իչիկիա
յի ափերով՝
նրանք
Ելլա գա
ընկնելու
փոխարկն
Իտալիա
ընկան
-
եւ առ
մամ անակ
Հռովմ
մնալուց
յետո
յ , որ ա յս մա–
մանակներր
քաղաքական
շփոթումներից
բո­
լորովին
ազատ կր դ նրանք
Աթկնք են անցնում
,
ուր
ձմերե լուց
յետոյ
565
թ՛ գարնան
Բիւզան–
գիոն են մտնում
դ Տուստինիանոսի
մաՀուանից
(11
նոյ*
565
թ *) "՝ի Ք
աս
1՛
ամիս աո ւս$ ,
իրենց
Հայրենիքը
տեսնելու
փափաքով
,
որից
12
տա–
րիներ աոս,ջ
հեռացել
էին :
9–
Ի՞նչ վիճակի մէքձգել էին ն բանք Հա­
յաստանը եւ ի^նչ վիճակի մկջ գտան : Համ եմ ա–
տարար խաղազ կր Հայաստանի
գրութիւն
ր կ ր–
րօնական ու քաղաքական
տեսակկտներով
553
թուին
դ երբ նրանք
Հեռացան : Բայց
12
տար­
աւս
յ մկջշատ բան ւիոխուեցաւ :
Աշտարակացի
վերսկսի
վերջին
տարիները
Նեստորականների
քա ր ո զո ւթիլն
ը Հա յաստանի
մ կ^ կրկին
զօրա­
ցաւ : Նրանք
մինչեւ իսկ Համարձակութիւն
ու­
նեցան
Ղ՚ուինի մէջ առանձին
եկեզեցի
Հ ա ս ա ա–
տել ու շւի ոթումն
եր առա^ բերել : Ա ա ի պո
զա­
կան
Հարկից
սա իպուած
Ներսկս
կաթոզիկոս
ր
Գոլինի
555
թուի
մոզովր
գումարեց
ել
բուռն
զօրութեամ
բ Նեստո բտկանն
Լ՛՛՛րի ղկմ կռուեցաւ :
Fonds A.R.A.M