122
Ա Ն Ա Հ Ի Տ
ղ պրոցի
մէջ Հին յ " / " փէլէ
Ա
ոփ***ների
գր ո ւածք–
ներր գաղափարների
,
մ տածողութեան
տեսա–
կէտուէ
չէին ա սու մնաս ի րւ ու մ , ա յլ գուցէ
Լ"կ
ոճական : (Լոա^ին
անղամ
՚
Լեւոնղիոս
ք*իւղաե–
դացինԼՀյձՋ
)
ք
Արիսաււտէլի
Ստորոգութեանց
ւււ
է
Լերլւււծականքի
ո ւս ււ ւմն ա ս ի ր ո ւթ ե ամ ր ,
որոնք
մէկ
անունուԼ
«
Օրգանոն»
կոչուեցան
,
էբ~
րեւ թէ մտածողութեան
գ
ո
րօ՝՜իք , սեռի ու տե­
սակի գաղափարները
ուզեց
սլարզել ու ՝ք՝ազկե–
գոն ի գա
ւան արան ական
ս կղրունքներր
Հաստա­
տելու
ծառայեցնել
:
\
լա
աշթատեց
Հաշտեցնել
Կիւրեղ
Աղեքսանղրիացուն
Հռււվմի
էշելոն
\
Լ •
Պապի Հետ :
ք*իւզանգիոնի
գպրոցր
ո՛ չ
մ ի
նշանաւոր
մաթեմատիկոս
,
տիեզերագէտ
,
երկրաչափ
ու
բմ՜իշկ
չունէր
*
գրական
գիտութիւննե
րն ա
յն–
տեղ անտեսուած
էին : Զկային
նոյն իսկ քերա­
կանագէտներ
.
մ իա յն կա
յին
Հմ ուտ
օրՀ նսգէտ–
ներ,
ու բանաստեղծներ
,
որոնք Հարուստ
մ ողս–
աԼրգական ւԼիպական
գր ա կան ո ւթիւն
մ շակեց
ին ,
ինչ որ (Լղեքսանգբիան
չունէր
:
Զ * գա
րի Հայ ուսանողների
տարրեր
մ
ըթ–
նո լո րաների
մ էջ ստացած
կր թ ո ւթ ե ան արգա­
սիքն են ե՛ւ նրանց գրական
գործերր
,
ե՛ւ գրա­
կան
լեզուն : Աղեքսանգրեան
գպրոցի
Հելլենա­
բան
Հայ թա րգմ անութ
իւննե ր ի կողքին
,
որոնք
իրական
,
գործնական
կեանքի Հեա ոչ մ ի ա–
ռըեչոլթիւն
չունին
իրենէոսի
$ոյցք,
կուզի
Հ ա
կաճառո
ւթիւն,
Որոգինկս,
Փիլոն,
Նիւ–
սացի , Թրակացի
,
Աբիստոտէլ
եւլն •
եւլն • ,
մենք տեսնում
ենք
նոյն
մամ տնակի
Բիլզան–
դետն Հայ թա
քդմ ան ի չնե ք ի գործերր,
իրենց
լաւի անդ ա կո ւ ի/ե ամ լ՛ Հայ մոգովրգի
մտքին ու
երեւակայութեան
աւելի մօտ,
Պատմութիւն
Վաբոլց
Ագեքսանդրի
,
Իմաստութիւն
Խ ի կա­
րտ
յ , Եզովբոս,
Անվաւերականներ
,
Բարու ա–
իյօս , Աեկունդոս
,
Աեքստոս
ելն՛
ելն՛ :
Աղեք–
սանդրեան
Հայ ուսանողների
գրական
լեդուն
չաւիալոր կամ իսրթ ին Հելլենաձել
է ,
մողովըր–
դա կան
բար լ՛աս ի ո Հեռու
,
չտփուած
ու
ձեւ­
ուած
Թրակացու
քերականութեան
կանոնների
Համեմատ
:
I,ախկին պտիդ բառերի
փոիւարէն՝
նոր
ածանցներով
կաղմուած
նոր
բառեր ու
ձեւեր -
թաղկանալ , ներգործել , ներմարդու­
թիւն , սէ, դէ, նէ, էգնայ , էմհոանել, մի,
մու,
նզ, եւլն—
մտան
Հայ
լեզուի
մէչ՝, ել
նրանց չաբադասութեան
կարգն ու
կրճատման
օրկնքնեբր
փոփոխութեան
ենթարկուեցան
:
Մինչդեռ
Բիւգանդիոնի
Հայ ուսանողների լե­
դուն ազատ կ Թրակացու
խ բթնա բանութ
իւննե–
րից եւ աւելի մօտ Հայ
մ ո զո վ ր ղ ական
բար
բա­
ռիս թկ՛ բառն րով եւթկ՛ չարաղասոլթեամբ
,
խառն ոսկեդ արեան
գեղեցիկ
ձեւերով ու դար­
ձուածքներով
,
ինչպիսի
խառ՛նուրդ կբ ներկա­
յացնում
ե ւ
նոյն
մամանակի
րիւղանղական
հռետորների
,
բանաստեղծների
ու մամ անակա–
զի րնե րի
լեզուն
:
Այս
Հիմնական
զանազանի
չ կկտերի
մասին
խօսելուց
յետոյ,
որոնք
Խորենացու
ղանղատի
առիթ
տուին
,
թկ «ծիծաղին
ղմեօք եւ արհա­
մարհեն
զանՀաստատնովք
եւ որ ո չին չ պի­
տանացու
ունիցի արուեստ»
,
անցնենք
մեր գր–
բու թեա՛ն րնդՀատուած
թելը
չարունակելոլ
:
7 •
Ասում
ենք , որ
553
թուին
ասորի
Արգի–
չ ո յ երկցի
եպիսկոպոս
ձեռնաղրուե
լոլց
յետոյ
Հաւանօրկն
կատարուեցաւ
երկբո րգ
թարգմա­
նիչների
առաքում
բ Աղեքսանդրիա
:
Աշտ կե
բա­
ների այս խումբր
կազմում
կին. \՛ Եզիչկ
, 2–
Գաւիթ,
3–
Մ ովսկս
Խորենացի,
4 ֊
Մ ամբրկ
Վերծանող,
5
-
Ջորափորեցի
Աբասի
որդի
Գրի­
գոր եւ
6՛
՚
Բչկան
որդի Վրթանէս՝
երիտասարդ
կրօնաւոբներր
,
ամենքն
կլ մի սրտով ու գա գա­
ւի արով տոգորուած
մարդիկ
:
Այս
Հ
Ա ՛ յ
երիտասարդ
ոլսանոգներր
Գոլի­
նից
դուրս
գ ա լ ո վ ՝
ամրողՓ
Հայաստանի
Հարա­
ւային
գաւառներբ
դմուաբին
ճանապա
բՀներով
կտրում
,
անցնում են («րստ
Հարաւային
մ ա–
սանցն պարայածեալք»)
մտնում
են
էյդեսիա
,
որ
այս
մամանակներբ
Հայոց
դաւանակից
միա­
բնակ
Ասորիների
կեդրոնն կր՛ եւ
առժամանա­
կեայ
այստեղ
մնալուց եւ
ԷՏգեսիոյ
դիւան
ր
ա չ–
քկ անցնելուց
յ ե տ ո յ
նրանք
իքենց
ճանապար–
Հր չարոլնակում
են, եւ
554—555
թ –թ •
մօտե–
նում
ե՛ն «ի Ա ֊Տեդիսն
երկրպադանել»
:
Վ ե ր ջ ա ­
պէս
Պագեստինի
Կեսարիա
քաղաքն
են դնում
«
մնալ
վայրկեան
մի ի Պաղեստինացւոց
Հրա–
Հանգս»
,
փոքք ի
չատկ
ուսանելու
այն
դ պ ր ո ­
ցին
մէշ՝, որ տակաւին
Արոգինկսն
կր
Հաստա­
տած
ճ ի չ դ Ադեքսանդրիայի
դպրոցի
ուգղոլ–
թետմբ։
Ե զի շէն իր Թափոր
լերան
ն կ ա ր ա ­
գրութեան
մէչ այս Հայ կրօնաւո
բների
Հոգե­
կան
զգացումներն
է պարզում ել
միանգամայն
գեղեցիկ
խօսքերով
նոյն
տեղի
մ
իանձանց
կեանքը պատկերացնում
:
Պէաք
կ
ի նկատի
առնել
,
որ այս մամ
տնակ­
ներն
Եր ուսազէմի
եկեղեցին
էլ, կամ Ա իոնն
էլ^
ինչպէս
մի խօսքով
ասում
էին,
նոյնպէս Հա–
կա քաղկեդոն ական
դաւանութիւն
ունէր , եւ
մեր
ո, ոտնողները
բնականաբար
իրենց
աղատ
կին
զգում
իրենց
ղալան ա կ իցն ե ր ի
չրշ՝անում
,
եւ Հալածանքի
չ է ի ն ենթարկլում
,
ի ն չ որ տե­
գի ունեցաւ
մի քանի
տ ա բ ի
վերշկւ, երր Ց ՚ ՚ ր –
Fonds A.R.A.M