Ա Ն Ա Հ Ի Տ
121
յեւյու(՝Հ)§)
Հետեւողութեամբ
,
մինչգեռ
ԱաՀակ
Պարթեւ
Եփրեմեան
սիմվոլիկ
կամ
Անտիոքեան
մեկնաբանական
դպրոցին
էր
Հետեւող,
"
րի
լաւագոյն
ներկայացուցիչ
ՅովՀան
Ոսկեբերա­
նի ինչպէս
եւ Ե՚իրեմի
Գործերբ
ոսկի Հայ
լեզ–
ւով իր աշակերտների
ձեռքով
Հայ
ժողովրդին
էր տոլել։
Անտիոքեան
գպբոցն
արՀամաբՀան–
քով էր նայում
Աղեքստնգրեան
դպրոց ի
ներ­
կայացուցիչների
վրայ
կոչելով
նրանց
«
կկղա–
յօն եւ կոկոզաբան
ւի իլի ս ո վ։ ա յ ք» (Վարգան
,
էք
7 7 ) ։
Հայ
պատանիների
աստուածաբանական
ուսում բ «(Լ" ա յլս առաքելով
տձև ցուց անելս
յ»
ձգտում էց ւլաա
րոլին ի ժողովր
մ ի առօրեա
յ
պէտքի
լրացման
եւս
կարօտութիւն
ունէր ,
խ անգա ր ուած՛ եկեղեցական
աոմ արբ
կարգաւո­
րել, որպէս ղի Հա յ Եկեղեցու
աօներն
ու Հ ա յ
թուականն
այնուՀետեւ
անսայթաք
ա/ւաթ եր­
թան , էս կ աոմ արական
թնգէրներէ
կարգաւո­
րում ր Հնագոյն
ժամանակներից
մէմէայն
Ա—
գեքսանգր էա յէ
Հմ ուա
մ աթեմ աա էկոսներէն
էր
վերապաՀուած
:
ԱՀա
այսպէս է նպատակներով
Աղեքսան–
գրէա
եւ ոչ թէ
Բիւղանգիոն
ուղարկուեցան
Հ այ երէաասարգ
կրօնաւորներ,
որոնք ^*^է—
լեն ա բան
ղ պրոց է Հ էմ քր Հաստատեց
էն ո՛ չ մ է–
այն Հայ անտաշ, պար/լ
մ աքէն
յունական
փէ
լի–
սուէայական,
գէալեկտէկ
մ աքէ
ոլգգոլթէլնր
Հագորգելով
,
նրան
Հելլենացնելով
այլ եւ այգ
մ տածողութեան
Համ եմ ատ եւ Հա յ գրական
լե­
զուն կաղապարելով
:
() •
Բայց պաշտօնապէս
Ազեքսանգր
իա ու­
ղարկուած՜
ա շա կե բան ե րէ ց գուրս
կա յէն
բաղ–
մաթէլ
Հայ պ ատ ան է ն եր , որոնք
էբրեւ
Հպա­
տակներ՝
ենթակա
յ էէն յո յն կուլտուրա
յէ աղ–
դե ց ութ եան :
Զ* գարում
յո լն կուլտուրան
,
թէեւ
մ իա–
նման
ամէն տեգ
բնգՀանրապէս
,
բայց
տարբեր
ոլգզոլթ
իւննե ր ունէր
Ազեքսանգր
էա յէ եւ Ան–
ա Էոք—Բ էլղանգէոն
է մէթ, եւ այս տա րբե
բու­
թէ ւնր լէասչէս
երեւում
է Աղեքսանգրէա
յէ ու
Բէւզանգէոնէ
Հայ ուսանողներէ
գրական
դո ր–
ծեր է ու գրական
լեզուէ
մէթ։ Աղեքսանգրէա
յէ
քրէստոնէական
գպբոցն
աւելէ
փիլիսոփա
յա–
կան, աւելէ
մ տ աՀ այե ց ո ղա կան ուղղոլթէւն
ու­
նէր եւ նուէ րուած
,
քրիստոնէութեան
Հէմնա–
կան գաղափարէ
-
Հլոգոսֆէ - ե
փրկչաբանական
այլ
նուրբ
էւնգէրնե րէ
Հ էմնաւո րութեան
ու
պարզաբանութեան
:
Այս ուղղութեան
գլխաւոր
ներկա յացուցէ
շներն
էէն՝
Կղեմէս
Աղեքսան–
ղրէացէ
,
Որոգինէս,
Աթանաս
,
Պ՝րէդ"Ր
Նա–
զէանցացէ
,
Գրէգոր
\/
էւսացէ
ե Կէւրեզ
Աղեք–
սանղրէացէ
,
որոնք եւ բոլոր տ է եզերական
ժո–
զովներէ
մէթ աււաթնո րգոզ գեր խաղաց էն : -
Ս՛է աժ ամ ան ակ ՝ Հեթանոս
փէլէսոփայութեան
զարգացման
մէթ է լ Ազեքսանգրէան
շատ
առաթ
էր գնացած
•
նոր—Պէւթագորեան
վարգապեաու–
թէւնր
,
նոր—սլզա տոն ական ութ ի ւնն էր
ք՜"է"Լ
1
ճէւզաւորումներով
(
Պորփիւր,
Աաք) եւ Գնոս–
տ է կետն
վա ր գա պետ ո ւթէ ւն ր
քրէստոնէական
ու Հեթանոսական
գաղափարներէ
խառնուրդ
,
այնտեղ
մեծ զարգացման
Հասան : ք*սկ
զն ո ս–
տէկեան
գա զա փա րնե րր խո րապէս
ազգեց էն ա–
ռաթէն
քրիստոնեայ
Հայրերէ
գրուածներէ
վր~~
բայ , էնչպէս
եւ Հրէական
Աղեքսանգրեան
գպրոցր,
որ սլղատոնեան
,
ստոյիկեան
վարդա­
պետութեանց
ու Հրէութեան
Հաշտարար
խառ­
նուրդ էր,
ո
րէ դէ1
սալ
–
ո
ր
^
ւռ
ր^Լ
ա
յ
Ա
9
ոլ
–
0
1
1
չ)՛
էր Ա~~
րէստոբոլլ
եւ մանաւանդ
փէլոն
(50) *
Գրական
գէտոլթէլններն
է լ ,
Պաղոմէոս
Եղբայրասէրէ
օրերէց սկսած որ այնտեղ
Աղեք–
սաԳւ՚դրէա
լում Գրատուն
ու Ա՛ուսէոն
Հաստատեց
ե ո րէ մաս էն էնքր քԱորենացէն
է լ
Հէացմ՛ունքով
է խօսում
(
Ա.բ՚),
Գ* դարէց
ն .ք .՝Բ .
մինչեւ
Չ,
Դ
ա
ր
Բ՝
ա
լ
1
^
ւ
՛
1
զարգացման
Հասան : Բնագէ–
տոլ թիւն,
մ աթեմ ատ ի կա , երկրաչափութիւն
,
տիեզերագիտութիւն
,
բժշկութիւն
եւ այլ մ ա–
կացութիւններ
,
որոնց սկզբնատառերն
է
յէշա–
/
ռակում
քքքորենացին
Ա*բ * գլխում
,
իրենց
րն՛՜
տիր
ներկայացուցիչներն
ունեցան
Հ
Ոչ պակաս
զարգացման
Հասալ եւ լեզուի ու­
սում ր
քերա կանո ւթ իւն ր , որ ո՛ չ մ իա յն լե­
զուի
ուսում
էր , այլ եւ քննադատութիւն
ու
գրականութեան
պատմ ութիւն
-
ստուգաբա­
նութիւն
,
ներկուռ
վերծանութիւն
,
զրուցա­
տրութիւն
,
Հնագէտ
պատմոլթեանց
բացատրու­
թիւն
եւ մանաւանդ
դատումն
քերդածաց
:
Գէոնես էոս Թրակացին
ու Արէստարքոսր
լե­
զուագէտ
ութ եան
մ է թ
ամ ենաՀեղէնակաւո
ր
անձնաւո
բութ իւննե րն էէն : Ա՝ էայն
մ ի
բանի
մէ^ տկար էր Ազեքսանգր
ի ան , այն է՝
բանաս­
տեղծութեան
ու վիպական
գրականութեան
րս–
աեղծման
/
I էթ
:
\
քա ^~
ո
Գ
ոէ
Լրգ1
՚9
Է ո սլա ո. կրա–
րուած
՛՛
Էր * բայց
Հոմերոսէ
առաթէն
ուսումնա­
սիրութիւնն
այնտեղ
կատարուեցաւ։
•
Այսպէս
չէր
Բիւզանդիոնր
(
Անտիոքր)
;
Պ՚աւան արան ակ ան խնդի րնե րր
Հ իմն ուա ծ չէ է՛"
Հ էն
յո յն փիլիսոփա
յական
ս կզբո ւնքն ե ր ի վր–
բայ, ինչպէս էին Արոգինէ սի , Գրիգոր
\,
աղիան–
ցացոլ
կամ
՚
Ղքիւսաց ու եւ
ուրիշ նե րի
րմ բռ­
նո՛ւմներ ր : Արա մտածողութեան
Հիմքր
աւելի
իրական
էր , աւելի
գործնական
:
Բիւզանգիոնի
Fonds A.R.A.M