ԱՆԱՀԻՏ
Ւ դէպ է յ Ի Ժ հ "Ր միեւնոյն
Հակա մար-
աութիւնր
տեղի
ունեցաւ
նաեւ
մեր
լեզուի
վ եր ար եր մա մր
։
Գրար արբ,
որւզէս
Սու րր
Գրոց
«
սրբազան»
լեզու,
ւէեաց
եկեղեցական
սլա֊
պարիսպներից
ներս,
մինչգեռ
ժոզովրղական
լեզուն,
որպէս
կենդանի
ուժ՝ ՀետգՀետէ
դար֊
գա ցաւ և իր քազաքւսցիութ
իւնր
պաբտւսղրեց
Հետագայ
սերունդներին։
Ժողովրդական
ստեզծ ագործ ութեան
եւ ե–
կեդեցու
միջեւ
սկսուած
Ա՛յս
Հակամարտու­
թիւնը՝ ՀետգՀետէ
խորացաւ
մինչեւ
Ժ՚Ա. դա֊
րր, երբ Հրապարակ
եկաւ մեր գեղա րուե սա ի
պ ա ա մո ւ թ ե ան մ եհ ա գոյն
դէ մք եր ից
մէկր —
Ներսէս
ՆնորՀ ալ
ին։
ՇնորՀալիի
մասին շաա է խօսուել
եւ գըը–
ուել
որպէս աա զա սաց ի կամ բանաստեղծի
Հ
սակայն շաա
քչերին
Է յայտնի
այն
կարեւոր
գերը, որ նա խաղացել
Է մեր
երաժշտութեան
պատմության
մէ^։
Ւո՚չպէս
յայտնի
՛
է,
Շնոր֊
Հալին
գրում էր ոչ միայն
շարականներ
եւ
տաղեր,
այլ եւ յօրինում
էր նրանց
եղանակ–
՚
սերր) որի Համար էլ նա ստացել
էր
| • րւյ 1ւ<յ ո 1|
կոչումր որ ժամանակի
րմբոնսղութեամբ
ու­
նէր երգաՀանի
իմաստ։
Արդէն իր ժամանա­
կին իսկ իր բանաստեղծ
ութի ւններից
աւելի
մեծ
Հմայք է ունեցել
իր
երաժշտութիւնը։
Գ ա բու պատ
մի չր այսպէս է որա կում նրա ե–
բաժ շ տ ա կան
արժանիքը.
— «
Եւ թէպէտ
Հրա­
շալիք
էին բանք
երգոց
նորա աո
միաս ի–
մա ստութեան,
բայց
առաւել
զա ր
է
քան ա լի Էին
արուեստք
զանազան
եղանակացն
զոր
աննման
միմ ե անցն
յօրինէր » • Ա ամուէլ
Անեցի
հ
ՇնորՀ ալ ին իր բոլոր բար են որո դու ւէ1$երո վ
—
վարչական,
ծիսական
եւ այլն,—
տանում էր
Հետեւողական
մի գիծ֊–
եկեղեցին
ժողովրդա–
կանացնել։
Նա զգում էր, որ այդ գործում ե֊
կեզեցական
երաժշտութեան
մեծ դեր է վե–
րապաՀուահ
խաղա
լու։ ՛հա չէր բաժանում
իր
նախորդների
եկեղեցու
անձեռն
մ խելի
ութ եան
տեսակէտը։
Նա զգում էր, որ ամէն
ինչ որ չի
բղխում
ժողովրդից,
չի կարող
ժողովրդակա­
նութիւն
ստանալ։
Ուստի, եւ իր
Հեղինակած
շարականների
եղանակները
յօրինելիս
ներ–
շընչուեց
ժողովրդական
երգերից։
Իր երդերը
իրենց
աշխոյժ,
կեանքոտ,
իր իսկ
բացատրու­
թեամբ
«
յորդորակ»
եւ զարդարուն
բնոյթով՝
ստացան
աննախրնթաց
Ժողովրդականութիւն։
39
Նա ոչ մի այն ժողովրդական
երգի
եղանակնե­
րին
յարմարեցնում
էր կրօնական
բառեր,
ինչ­
պէս
անում էին Ժ՚Զ. դարում
Հայնրիխ
ԵզաՀակ
կամ
Պալեսարինան
միեւնոյն
նպատակով,
այլ եւ Հա կառա կր, կրօնական
բառերր
յաճախ
յարմարեցնում
էր աշխարՀիկ
երդերի
եւ նը–
պատակների։
֊
Ըստ պատմիչների,
Հռոմ
կլայի
Կաթողիկոսարանի
եւ բերդի
սլաՀակներր
գի­
շեր
ժամանակ
ան Հաճոյ
կանչերով
էին ի–
րար
ձայնում։
Այդ պարագան
գրաւում
է
նրա
ուշադրութ
իւնր եւ յատկապէս
նրանց
Համար
Գաւթի Ս ա ղ ւքոսն երից
<> քքիշեսցուք ի
գիշերի
զանուն
քո եէրոր
եւ ապա
«*)
ար–
թուցեալքս»ր
վեր ահ ում է աշխարՀիկ
երգե­
րի, ժողովրդական
եղանակներով։
Այս երգերր
Հետագայում
կրկին տա րուե ցին
եկեղեցի
եւ
այ ժմ երդւում են Ար եւ ա գ ալ ի արարող
ութ եա ն
ժամանակ։
Վերացւում
են պարիսպն
երր.
եկեղ
եցին
զառել է մատչելի
ոչ միայն իր երգով, այլ եւ
իր լեզուով
ա
Նարեկացու
7950 - 40111
խորունկ,
խոր
Հր դա պա շտ, ծանր
լեզուի
ինդիվիդուէլ
եւ
նուիրապետական
արժէքները
վւոխարինւում
են ՇնորՀալիի
ժողովրդական,
մատչելի
լեզուի
Հաւաքական
արժէքներով։
ճիշս։
այնպէս,
ի նչ պ էս այ գ տեղի
ուն եց աւ Պ ալ ե սար ին այ ի
օ -
րօք եւրոպական
երաժշտութեան
մ էջ, սա­
կայն
այն տարբերութեամբ,
որ մեզ մօտ
այդ
տեգի
էր ունենում
օ0() աարի
աւելի
կանուխ։
Վերջացնելով
Հայ ժողովրդական
երգի
յատկութիւնն
եր ի եւ իր զարգացման
կարեւոր
փուլերի
քննական
ուսուսՂւասիրութիւնը,
մեգ
կը ւաայ
լուծել այն Հարցը, թէ ինչ
մեթոտնե­
րով նա կարող է կերտուել մեր
երաժշտական
նոր ոճի մէջ որպէս
նախանիւթ
կամ տեքտո–
Նիկ արժէք Րի
Փ ա ր իզ
Ա.
ՊԱՏՄԱԳՐՆԱՆ
( * ) 1
Ս "
յ օ դ ո ւ ա ծ ը ւք|ւ գ լ ո ւ խ է լքհր ւ1՚ի ը ն ~
դ ա ր ձ ակ ո ւ ս ո ւ ա յ ա ս ի ր ւ ւ լ Թ հ ա ն , ո րը կ ր ո ւ մ ՛ Է
«
շ ա յ հ ր ա ժ շ ւ ո ա կ ա ն ք)"Տի խ ն դ ի ր ը »
ընդ I). ւ|հր–
ն ա գ ի ր ր ։
I.. 1|.
Fonds A.R.A.M