106
ԱՆԱՀԻՏ
գտնուելով
իրեն Հետ՝
կորած է։ Այժմ մէկ
երկու տարիէ ի վեր այս ծանր
աշխատանքին
լծուած է նորէն,
որով
մօտիկ
ապագայի մր
ս՞ԷԼ մեր գրողներուն
ու գրասէրներուն
տրա–
մադրութեանր
տակ
պիտի դնէ մեծապէս
օգ­
տակար այդ բառարանր,
ուր մերմէԼ
երեւ–
ցած
Հին ու նոր բոլոր
գրքերուն
եւ
մամուլի
մէչ\
չոյս տեսած
կարեւոր
գրութեանց
յիշա–
տ ակումբ՝
կենսագրական
եւ այլ
ման
ր ամա ս–
նութիւններով՝
պիտի
գտնեն։ Ա յս խոշոր
աշ­
խատանքի
կողքին,
Հ. ՚էաղիկեան
բանասէր
-
Հրապարակագրի
ամբոդԼ
գործունէութիւն
մրն
ալ
ունի, որ կբ յայտն
ո
լի
գան աղան
թերթե­
լ՛ու տուած եւ ուղղագրական,
լեգուաբանա–
կան,
մատենագրական
Հարցերու
նուիրուած
իր յօդուածներով։
Ներկայ
Հատորր
կբ պա­
րունակէ մէկ քանին
այդ յօդուածներէն
որ
նպատակ
ունին մեր մամուլին
մէԼ տաբած–
ուած
լեգուական
եւ ուղղագրական
սխալներ
մատնանիշ
րնել, եւ որոնց
վրայ
Հեղինակն
աւելցուցած
է
նոյն
նիւթր
շօշափող
բագմա–
թիւ անտիպ
էշ\եր, եւ շա Հ եկան
ուսումնասի­
րութիւն
մբ Հայերէնի
բարդ
բառեր
կագմելու
կանոններուն
վրայ։
Հ, ՚Լագիկեանի
բրած
նկաաողութիւններր
եւ ուղղուէքներր
—
Բ
ա
ց ի
սակաւաթիւ
մէկ քանի
Հատէն որ վէճ
կրնան
վերցնել
(՚1
՚—
ճիշտ են եւ իրաւացի,
եւ ցան­
կալի է որ այս գիրքր
գտնուի
մեր
գրողնե­
րուն
մանաւանդ
նորերուն—
գրասեղանին
վրայ։ Մեր լրազիրներուն
ու նոյն իսկ
ԳՐքի
ձեւով
լոյս տեսած
շատ մր գործերու
մ՛ԷԼ,
ՀետգՀետէ
աւելի մեծ թուով կ երեւան
քերա­
կանական
անուղիղ
ձեւեր
քս
ւ ց ա ն ո ւ Թ ի լ ն ,
11
լդ–
ց ե ց ո յ ց , աս՞աււանոց, վ ե ց ե ր ր ո ր դ ե | ն ե | , ս ո վ ր խ ,
դ է ւ ց ի , բ ա ց ի , ի վ ե ր ,
են. Լ իրենց
բուն
իմաստէն
շեղած
ձեւով գործածուած
բառեր,
ապօրինի
կերպով
սգուած
բառեր
լ՚գո
րծ՜Ո ւ ն է ո
լ Թ ի
ւն
փո­
խանակ
գ ո ր է է Ո ւ ն է ո ւ Թ ի ւ ն / ք ՚ ,
անճիշդ ե անճա­
շակ կերպով
շինուած
բարդ բառեր, և սովորա­
կան դարձած
ուղղագրական
սխալներ,
խառէէա–
վւբնղոր
անիշխանութեան
մր երեւոյթը
տալով
մեր
լեզուին։
Ոմանք
նոյն իսկ
Հանրածա­
նօթ
գրողներ,— գեռ կը յամառին
գրել
չ ի 1) ա յ ,
չ ի տ ե ս ն ե լ
յ ՛եմ՛ ո լ ց հ ր , չ ՛ ա ն ց ա յ , չ ր ք)աս1|ը–
(1)
Այս քրոնիկին մեջ ՈՐ արդեն շատ եր–
կարեցաւ, յ ե մ կրնար ծանրանալ այդ կետերուն
վրայ, ուրիշ տեդ մ՛տադիր եմ՝ մանրամասնօրեն
խօսիլ ատոնց մասին եւ ամբոդջ այս ցրքին վրայ։
ց ա յ ,
չ տ ե ս ն ե ր , լ ո ւ ց ե ր
կամ
կ՚սկււիՆ,
կ ՚ ց գ ա մ ՛ ,
կ ՚ Ո Լ ( ա մ ՚ ,
եւլն.,
մինչ
ուղիղ
ձեւերը շատ
պարզ
ու յստակ
կանոններու
վրայ
կրթնած
են։
Հայերէն
լեզուին
մ ԷԼ ժխտական
մասնիկ
մըն է
յ
տառը, ոչ
չփ
ոչ
չ
բառ, այլ լ տառ,
որ կը կցուի
միշտ
գոյականին
(
չ ա
II
ա ո լ ա ծ ֊ ,
չտհս,
եւլն.), կամ բային
(
չ տ օ ն ե լ ,
չ ե կ ա յ ,
չ կ ա յ ) ։ « ր կ ա յ , չ ը տ ե ս ն ե լ
կարելի է գրել ոտա­
նաւորի մէչ միայն, ու նոյն իսկ
անՀրաժեշտ
է այդպէս
գրել,
չ
եւ
ր
բային
կցուած, երբ
տաղաչափութեան
Համար
այղ բառերր
երկու
եւ երեք վանկով
կ՛ուզենք
արտասանել,
մինչ
ձայնաւորով
վերչգացող
բառերէ
յետոյ
անոնք
նորէն
առանց
ըի կը մնան ոտանաւորի
մէԼ և
կը
կազմեն
մէկ ու երկու
վանկ (ու
չ կ ա լ...
կ ՛ ո ւ զ է չտեսնել.
..)»
Անցողակի
ըսեմ որ Հ. Ար–
սէն
%
ազիկեան
մոռցած է գլուխ
մրն ալ յատ­
կացնել
ոտանաւորի
մ ԷԼ էի պաՀպանման
կամ
սղման այդ կանոնին,
ա՝/նքան
պարզ, եւ ո–
տանաւորի
ճիշդ
ընթերցման
Համար
այնքան
անՀրաժեշտ,
եւ որուն
Հանդէպ մեր Հին ու
նոր
բանաստեղծներր
մեծ մասամբ
մինչեւ
ցարդ կը վարուին
տարօրինակ
Հ
անփութու–
թեամբ։
դն
չ ի^՛
կր փսխուի
միմիայն
սաՀմա–
նաղրական
ներկայի
երրորդ
դէմքին
մէԼ,
չ ի
տ ե ս ն ե ր
(
չ է ի տե՜ս սւն ե՜լՀէ՛
յաոաԼ
եկած
1
,
եւ
էէն կր ԼնԼուի եւ անոր տեղ ապաթարձ
կը
գրուի երբ բայր
ձայնաւորով
կր սկսի
/
է՚առ–
նե
|1
՚.
չ ի
ձեւը եւ չին քով գրուած
ապաթար–
ՁԸ. մ իժ՝իայն
այս պարագային
կր
գործածուին։
կ ՚ ս կ ս ի ն , կ ՚ ց գ ա մ " , կ ՛ ա |տմ՛
սխալ են
նոյնպէս,
ճիշդն է
| | ը ս կ սի , |||ւ ցգա(|՚, կ ա լամ՛
(
Հ, %ա–
զիկեան կր նախբնտրէ
գրել
| լ ւ | լ լ ա մ , կ ո լ գ ա մ ,
մինչ ես կր կարծեմ թէ
կ ո լ
ձելր որ մեր ե–
րեք միավանկ
բայերուն
/
|Ա1(,
տալ, դ ա լ /
քով
միայն
կը գործածուի
փոխանակ
կըի,
լաւագոյն
է Բ
ա
յԻ՚"
կցուած
պաՀել
ինչպէս
սովորութիւն
եղած է, սովորութիւն
որ ո և է
անպատեՀու–
թիւն
չունի։
Հ. ՛Հազիւ եանի այս գիրքր
ունի
նաեւ
այն
Հազուադէպ
առաւելութիւնը
որ,
փոխանակ
վարդապետական
չոր ոճով մը գրուած
ըլլա­
լու, շարաղրուած
է խանդավառ
բանակռուողի
ու մերթ
նոյն իսկ կատակախօս
երգիծաբանի
կրակուբոց
կամ քաՀքաՀաձայն
ֆրազներով,
որ
երբեմն
թերեւս
չափազանցութեան
կը
Հասնին,
բայց որ այղ ՀրաՀանգիչ
գործր կը
դարձրնեն
կենդանի
ու
զուարճալի։
Fonds A.R.A.M