102
ԱՆԱՀԻՏ
երբ
թ՝ր՚քաՀ այաստ անն էր որ կր
կարծուէր
իլ՚ր ապագայ
ազաա
Հայ ա ս ա անը՚ ա րեւմտա–
Հ այ բարբառով
գրել, ա րե ւմտ ա՛Հ այ գր՛ոզն՛եր
ր
նոյնը պէաք էր որ ընէինք
ու. այժմ ի
ս
կ
նոյնը
պէաք է ընեն՝
մինչեւ իսկ Կովկաս
երթալով
ա
պրիր
Քաղաքական
Հանգամանքները
երկար
աաենէ ի վեր պարաադրած
են Հայ ժո ղո վլւ ր~
դին
երկու մեծ Հա ա ուածներ
ուն՝ իրենց
ուրոյն
բա ր բա որ գր ա կան
օ ր էն գ արգացն
ել, այգ երկու
բարբառներով
երկու
ամբողջ
գրականութիւն
յ ա ււա Գ եկած է . եւ երկու
բարբառներէն
,
եր­
կս ւ դրա կան
ութ
իւնն
եր էն
ի ւր ա քան
չի ւր ր իր
ուրոյն
գեղեցկութիւններն
ունի.
՝
> այ
ժոգո–
վուրդր
ամ էն աեգ կարող է՝ չնչին
ճիգով մր
երկու
բարբառն
ալ Հասկնալ,
երկու դրա կա­
նո ւթ իւնն երն ալ Հա ւա սարա պէս ճաշակել։
Ես
բնաւ
Հա մա ձայն չեմ ^արեանին
որ
վերջերս
կր
մ եղադրէր
ա ր եւմա ա Հ այ գրողներուն
թէ
Մ ան ձոն ի ի մր օրինակին
չեն Հեաեւած՝
Հա
յ
դրականութեան
միութեան
սիրոյն, Ա թէ տես–
նելով
Հանդերձ որ Հայլււթեան
քաղաքական
կեդրոնր
Կ ո վկա սեան
Հա յասաանի
մէջ է փոխա­
դրուած՝ կր յամառին
արեւմաաՀայերէն
զըել
9
փոխանակ
ա ր եւելա
Հ ա յ բա բբա
որ
րն դՀ ան ո ւր
Հայութեան
գրական
լեգռւն
դարձրնելու։
Նախ՝
գործնական
չէ^ իրականանալի
չէ
այդաիսի
^Ր
ա
գիր
մ՛ր • երբեք
արեւմաաՀա
յ մր, որ Եով–
կաս երկար չէ ապրած
դ
չի կրնար՝
ինչ ճիգ ալ
րնէ՝ արեւելեան
Հայերէնր
գրել
ԿովկասաՀայու
մր պէս
;
եւ փոխադարձաբար։
Ես
դաշնակցա­
կան
թերթ
եր ուն
մ էջ ՝ ռուսաՀա
յ
գրողներու
յօդուածներուն
արեւմաաՀա
յերէն
ի
վերա–
ծուսՂւ ալ անիմաստ
կր գանեմ։
Ս*անձոնիի /*-
տա լիան չի կրնար
Համ եմատուիլ
մ եր Հա–
յասւո ան ին , ոչ ալ
ի ա ալ ա կ ան
ժո գ ովըր–
դին
կացութիւնը
մերինին
Հետ; Եթէ րն­
դարձակ
Հա յաստան
մր կագմո ւած
ԼՀէԼ
ա
Բ
որ
թ՚րքա
Հայութեան
սՂւաց որդն երր
ամ ե–
նամ եծ
մա ս ա մբ իր ծոցին
մ էջ
կարենար
Հաւաքել^
^արեանին
ուգածր
ժամանակի
ր
՚1
ւ–
թացքին
մէ2 ինքնին կր կատարուէր։
Ատ՛իկա
կրնայ
միայն
կատարուիլ
ր.)ւակաՆ
ձեւով
9
ոչ
երբեք
արուեստական
9
բռնազբօսիկ
կերպով։
Իսկ դէպք երու
աՀաւոր
ան գթութենէն
յետ
ո յ
որ բզքաեց
իհրքաՀայութիւնր
եւ անոր բե­
կորներ
ր ցրուեց
տասը
քսան օտար
երկիրնե­
րու
մ Է2
,
ւիոխւսնակ
խ ան դա զատելու
այն եր­
կիւղած
գուրգուրանքին
վրայ որով
ո էլ Հ էէէւա–
ցահ
արեւ մտա Հայ գրագէաներր
եւ նոր Հաս­
նող
ուժերր կր չանան պա Հ պանել ու զարգա­
ցնել
Ալիշաններու,
Պէշիկթաշլեաններու,
թէր–
զեաններու,
Եղիաներու
9
ԶօՀրասլներու,
Ջրաք–
եաններու,
Սիամանթօներու,
^արղարեան–
ներու,
Վարուժաններու
գեղակերտած
բար–
բառն ու գրականութիւնը,
առաջարկել
որ վե­
րապրողները
կամովին
լքեն այգ ինքնա
յա­
տուկ
Հրապոյր
ունեցող
Հայ
ստեղծագործու­
թիւնը,
առաջարկել
է բան մր որ բա րոյ ա պէս ^
Հոգեպէս
անկարելի
է։
Նկատելի
րնգՀանուր
կէտ մր վերԼերս ե–
րեւցած
արաասաՀմանեան
Հայ վիպական ար­
տադրութեանց
մէջ, այն է որ մեծ պատե­
րազմի
ընթացքին
Հայ ցեղին
դիւցազնական
զոՀաբերութիւնը
Պ
մ էկէ
աւելի
ճակատներու
Վրայ
ցոյց տուած
սխրալի
քաջութիւնը
բնաւ
չ՚երեւար
անոնց մէջ, Ւ
ս
^Լ Հայութեան
դէմ
գործուած
անասելի
ոճիրր՝
մերթ
անուղղակի
կերպով
միայն
Հոն կը կատարէ
ներշնչող
դեր , իրը ի՛" Ր վ՛ կը ծ առայ է այդ գործ երէն ո–
մանց,
գործին
բուն
նիւթը չի դառնա
ր։
Զինա­
դադարէն
ի վեր Արամ
Անտոնեանր
միայն
գիտեմ որ այդ աՀաւոր ու անՀուն
նիւթ
ին
ուղղակի
մօտեցած
է՝ իր ֆրանսերէն
թարգ­
մանուած
գործին
ուժեղ
յառաջաբանին
մէջ •
եւ անկից
տարամերժօրէն
ներ
շն չուած է նաե
(
|,յ՚1ւ ոհ՚Լ օ ր ե ր ո ւ ն
տիտղոսով
իր ջղուտ
նորա–
վէպներու
Հաւաքած
ուին
մէջ.՛
Համաստեղ
տուաւ իր ՚Հա\\ \կ
ք)հտ զ|>»յէ|Ո,
ուր նոյն
նիւ–
թռ Կ
Ռ
"՛
իրէ.
ՇաՀնռւրի
վէպին
վրայ՝ ան Հե–
ռուէն կր տարածէ իր ստուերը։
Մեր վաղուց
ծանօթ
վիպասաններէն
ու նորա
վիպագիրնե­
րէն ոչ ոք դեռ ձեոք առաւ այգ
նուիրական
նիւթը։
ՖրանսուՀի
մըն է
ք
Օրիորդ Փօլ Հա սրի
Պոր աո , որ սա ա շ ի՛ւ, գեդա րուե ստ ա կան
դմա
ի
լհլի գործր
Հանեց
ասկից։
նիւթը
սա կայս, ա֊
Հագիս է, ամրողչ\
շարք
մր
գլուխ-գործոց–
ներու
ծնունդ
տալու
կարող։
Հայերը
կար­
ծես գեռ կը վախնաս
անոր
մօտենալու,
որով­
հետեւ
աՀոելի
Է ան եւ Հայ գրողի
մը
ձեռքը
կրնայ
դողացնել։
Բայց այդ աՀռելին
վսեմ Է
նաեւ.
ամ են Էն խորիմաստ,
ամ են Էն
բարդ
տռաէՈ. Է ան. ամէն
ինչ կայ Հոն. պիտի գայ
անշուշտ
ատենր ուր Հայ վիպասանը
պիտի
արտայայտէ՝
Հայու տաղանդով՝
մարդկային
պատմութեան
այղ արտասովոր
էէր։
Բանասիրական
աշխատութեանց
մէջ որ
վելվերս
երեւցան
գրքի
ձեւով,
առաԼնակարգ
Fonds A.R.A.M