Ի դէպ* «Սշակ»ը կը Հրատարակուէր
1870-
ական
թուականներէն
ի վեր, եւ ազատատենչ
մտաւորական
Պ՝ր • Արծրունին
«
վայրենի,
բարբարոս»
կը կ
ո
չէր
թուրքերը
այնպիսի
ատեն մը երր ո չ Հայ ֆե–
տայի կար եւ ո չ ալ քաղաքական
կուսակցութիւն,
ո րպէս
զի պատըր–
ւակ
ծառայէին
խաղաղասէր
ու շինարար
Հայ ժողովուրդին
վրայ
գործադրուած
անմարդկային
խժդժութիւնն
երը
արդարացնելու
Համար։
Այլ խօսքով,
թուրքերը
իրենց բարբարոսական
գազանու­
թիւնն
երը կը կիրարկէին
անզէն ու անպաշտպան
Հայ
ժողովուրդին
հանդէպ, Հայ1Ուէ^^ասրներուն
երեւան
գալէն առաք եւ վերքը,
նոյն
սաստկութեամբ:
Արեւելեան
նահանգներու
խոշորագոյն
եւ ամէնէն
Հայ ահ ո ծ քա­
ղաքներ
էն մէկն էր էրզրում
(
կարին)
բերդաքաղաքը։
Կարինր
սիրտն
էր Արեւմտեան
Հայաստանի։
1880-1881
թթ՛) Գարեգին
Սրուանձտեանցի
եւ Արի ստակէս
Վրդ* Աարգիսեանի
ձեռքով
կազմուած
վիճակագրութեամր
,
Արեւ–
մըտեան
Հայաստանի
վեց գաւառներուն
մ էք (Վան, Պ ի թլիս
,
Տի դրա–
նա կերա, կարին, Խարրերգ եւ Սերաստիա)
կ՚ապրէին
մէկ
միլիոն
630,000
հայերի:
Նոյն վեց գաւառներու
քիւրտերուն
թիւն էր,
ընդամէնը՝
190 , 000
1 1 2
։
Ամբողջ
Թուրքիոյ
հայութեան
թիւն էր՝
2,660,000,
իսկ ամբողջ
Թուրքիոյ
բնակչութիւնն
էր՝
17,216,000
1 1 3
։
Ըստ այլ աղբի լրի մը,
1914–/՛
պատերազմէն
առաջ, Վանի գաւա­
ռի գլխաւոր
ցեղերը կը ներկայացնէին
հետեւեալ
պատկերր,
բաղ­
դատական
եւ «ճշդագոյն»
վիճակագր
ո ւթեամր
•
թուրքեր
Հազիւ
30,000,
քիւրտեր՝
ընդամէնը
130,000,
Հայեր՝
180,000-200,000
1 1 4
*
Մոլչի
,
Բուլանըխի
,
Ախլաթի
կազաներուն
մէջ Հայերը կը կազ­
մէին
ընդհանուր
րնակչութեան
50—65
տոկոսը,
Վանի
լայնատարած
կաղային
մէջ
80
տոկոսը,
էրզրումի
մէկ֊երրորդը,
Պիթլիս
քաղաքի
20
տոկոսը, իսկ Բիթլիս Սանջակի
400,000
րնակչո
ւթե ան
250,000-
Հ
Հայեր
էին
116
։
1880
թ* Աեպտ* 7—ին, ծանուցագիր
մը յղուեցաւ
Բ* ՛հրան) ստո–
րագրուած
Եւրոպայի
մեծ տէրութիւնն
եր ու դեսպաններուն
կող–
111
Զոն Կիրակոսևան,
Բուրժուական Դիւանագիտութ՛իւնը հւ Հայաստանը,
Է1
33։
112
Նոյն, էչ
60։
118
Նոյն, էշ
33։
11
Համբարձում Երամեան,
Յուշարձան Վան-Վսաաուրականի, Հա.
Ա– ,
« 1 5 ։
Զոն Կիրակոսեան,
Իուրժուական Դիւանագիտութիւնը հւ Հայաստանը,
# 3 4 ։
Fonds A.R.A.M