է միշտ
արևելյան
ուղղությամբ։
Նրա
և նախորդ
ճյուղավորության
մեջ
կազմր–
ված
հովտովհոսում
է Հաշունի
(
Չ֊սյզամի)
գետակը,
Բազարչայի
(
այստեղ
Բարգուշատ
կոչվող)
գետի
աջակողմյան
օժանդակը
Շոլռնուխի
խիտ
անտառ­
ների
մոտով։
Նրա
լանջերին
դասավորված
են Տանձավեր
և Գավիթ
Բեկ
(
Զ ե յ ֊
վա)
գյուղերը։
Շրջանի
մյուս
գյուղերը
տեղավորված
են Ողջիի
դետահովտի
երկու
լան­
ջերին,
այն է՝ Քաջարանցը,
Աթկըզը,
Ողջին,
Լեռնաձորր,
Ջրախորը
և այլն
և մի
3— 4
կ մ
Աճան
ան ի գետաբերանից՝
շրջանի
վարչական
կենտրոն՝
Կապան
հան­
քերը։
Մեղրոլ
լեռնաբազուկի
երկու
ճյոլղավորությոլնների
և նրանց
միջով
վա­
զող Բասուտ
դետի
հովտի
լանջերին՝
Շիշկերտը,
Կեմանցը
(
Գյոլմանդ
2-
րդը
կամ
Թերիքնը
կամ
՚
Լաշլաղքենղր),
Ծավր,
Ն. Հանդը
(
Մեծ
Հանդը),
Սրաշենը,
Շիկահողը։
Գյուղերի
շուրջը՝
անտառները
խամհատված
են և վարելահողերի
վերած­
ված։
Գաբերի
ընթացքում
վարելուց
լանջերին
գոյացել
են տեռասներ,
որոնց
իրարից
երբեմն
բաժանում
է նախկին
անտառներից
մնացած
ծառերի
և
թփերի
երկար
ու նեղ գիծը։
Գյուղերն
ամեն
հարմարություն
ունեն
իրենց
շենքերը
ա զ ա տ
դասավորելու։
Նույնիսկ
լեռնային
սեռերին
հիմնված
Վերին
Վաչագան
և Բեխ
գյուղերն
օգտվում
են նման
հա րմ ար
ութ
յուն
ի ց ։
Փայտի
առատությունն
ազդել
է այստեղի
ժողովրդական
ճարտարապետական
ձևավորման
վրա։
Ամեն
տեղ
աչքի
է զարնում
փայտե
պատշգամ
բների
երկարությունն
ու
րնդաըձակոլ֊
թ յ ո լ ն ր ։
Տները
ցրված
են հաճախ
իրարից
շատ
հեռու
րնդհանբապես
փոքր
թե­
քում
ունեցող
սարալանջերին։
Աղբյուրները
բազմաթիվ
են և դյուրին
մատչելի։
Ինչպես
Սիսիանում
գետահովիտների
ժայռոտ
ու նեղ վերնամասերն
են վտան­
գի ժամանակ
բնակչության
համար
ապահով
ապաստարան
ծառայել,
Կապանի
շրջանում
նույնպիսի
ապաստարան
են տվել
հնում
խիտ
անտառները։
Բնորոշ
է թրքական
բնակավայրերի
տեղաբաշխումը։
Թե՛
Սիսիանում
և թե
՛
Կապանում
նրանք
զետեղված
են Բարգուշատի
(
Բերգոլշետի)
լեռնաբազուկների
հովիտների
վերնամասերում,
որտեղից
գարնան
սկսվելուն
պես
հեշտ
է
բարձ­
րանալ
լեռնաբազուկի
յ ա յ լ ա ն էրը
և ուր նույնպես
հեշտ
է ուշ աշնանր
սարից
վերադառնալ։
Նույնպես
լեռնային
արոտատեղերի
մերձավորությունն
կ, որ
ազ­
դել
է Մեղրոլ
(
Մեղրի֊Գյունեի)
լեռների
լանջերի
ստորոտներին
հաստատված
թրքական
դյոլղերի
դասավորության
վրա։
Դրան
ցից
մի քանիսր՝
Քիրս,
Քու֊
–.՛
ուտ, Գեղի,
այժմս
էլ
3
կրում
են ձմեռանոցների
բնույթ,
որոնք
հարմարեցրած
են տարվա
մեջ
մի կարճ
ժամանակամիջոց
բնակվելու
համար—
դեկտեմբերի
"
եզբներից
մինչև
մարտի
սկզբներր։
Սակայն
ձմեռանոցի
տիպի
բնակավայրերի
թիվբ
1823
թ. հետո
նշանավոր
չափերով
կրճատվել
է ։ Մի
հարյուրամյակի
ընթացքում
նրանցից
մի քանիսն,
ամենաթույլերը,
իրար
հետ
միացել
են և
այդ֊
պիսով
խոշորացվել։
Մի մասն
էլ հետզհետե
բաժան-բաժան
եղել
և
առանձին
ընտանիքներով
ցրվել
ուրիշների
մեջ։
Ավելի
ամրացել
են այն
ձմեռանոցները,
որոնք
անցել
են հողամշակության
և իրենց
բնույթով
դարձել
են
նստակյաց
տնտեսության
մշտական
բնակավայր։
Այս
փոփոխությունների
հետևանքով
է,
որ
այժմյան
Զանգեզոլր
դավաոի
բնակավայրերի
ընդհանուր
թիվը
1823
թ,
հետ
համեմատած
փոքրացել
է ։ Կրճատումը
տեղի
է ունեցել
ի հաշիվ
ձմեռանոցների
թվի։
=
Այսինքն՝
1942
— 1943
թթ.
(
ծան.
խմբ.)։
ՏՕ
Fonds A.R.A.M