լիս այդ կամավոր
տոլրքր
ներկայացնելուց։
Այս հողի վրա
նրանց
և
կալվա­
ծատերերի
միջև
ծագում
էին մեծ տարաձայնությունն
եր,
որոնք
հետզհետե
խորանալով՝
փոխվեցին
նաև այլ տուրքերր
կալվածատիրոջը
վճարելու
մերժու­
մ ի ն ։ Այս ընդհարումները
ստացան
այնպիսի
սրություն,
որ Գանձակի
նա­
հանգական
իշխանոլթյունր
հարկադրված
էր միջամտել,
սակայն
գավառա–
պետր
պահեց
կալվածատիրոջ
կողմը,
գյուղական
բողոքի
գլխավորներր
ձեր­
բակալվեցին
և գանակոծվեցին։
Շարժումն
այսպիսով
շիջեց։
Կապանի
Մելիք֊
Փարսադանյանները
շատ ուշ դադարեցին
իրենց
Բեխ
դյուզի
տակով
անցնող
գրաստներից
և տավարից
ճանապարհի
տուրք
—
դ ա շ փ ո ւ լ ի ՝
դրամ
պահանջել։
Սակայն
1846
թ, օրենքր
այն դրական
մեծ նշանակությունն
ունեցավ,
որ
ազնվականները
պիտի
շտապեին
ապացուցել
իրենց
հողատիրական
իրա֊
վոլնքներր
և ճշտեին
իրենց
կալվածքների
սահմաններր,
ինչպես
և իրենց
դա
սակարգա
յին
պատկանելությունը։
Ղա կայունություն
էր մտցնում
բնակչու­
թյան
տեղաբաշխման
մեջ, որոշ
սահմանների
մեջ էր դնում
բեկական
ք օ չ վ օ Ր
տնտեսությունները,
կապում
էր ձմեռանոցներր
մշտական
տեղանքների֊բնա֊
կավայրերի
հետ և նպաստում
էր նրանց
դյուղայնացմանր։
Մ ելիքներն
ու բեկերր
իրենց
հողատիրական
իրավոլնքներր
ճսւնաչել
տա­
լու և հաստատելու
համար
պետք է
ապացուցեին՝
1.
Որ այդ իրավունքները
վայելում
էին տվյալ
գյուղում
կամ տվյալ
հողի
վրա այն ժամանակ,
երբ խանական
իշխ անութ
յուն ր
փոխվել
էր
ռուսական
կառավարության։
2.
Որ այդ իրավունքներից
անվիճելիորեն
օգտվել
են մինչև
ներկա
ժա֊
մանակր.
3.
Որ իրենց
ցույց տված
հողերի
սահմաններր
անվիճելի
են։
Որպես–
փաստեր
կարող
էին ծառայել
1823
թ. կազմված
ցոլցակագրոլթյունր,
ոստի­
կանական
տեղեկանքն
երր, տեղական
բնակիչների
և հարևանների
ցուցմունք֊
ներր
ս
։
Եթե հայ ազնվականներր
կարողանում
էին դյուրությամբ
իրենց
ձեռքի
տակ
եղած
վավերագիրներով
ներկայացնել
պահանջված
ա պա ցույցնե
ր ր,
ն ո ւ յ ֊
նը
դյուրին
չէր թրքական
ազնվականների
համար,
որոնց
տրամադրության
տակ
չկային
նման
վավերագիրներ;
Թե ինչպիսի
միջոցների
(
մանավանդ
կեղծ՜
վկայությունների)
էին դիմում
նրանք այդ իրավունքները
հաստատելու
համար,
մեջ է բերում
Ստ,
ՀԼելինսկին
իր հետազոտական
աշխատության
մեջ
1
"։
Այգ
միջոցները
շատ
բնորոշ
են XX դ. վերջերին
^անգեզուրում
տիրող
կենցաղի
համ
ար։
Այս
իրադրությունից
առանձնապես
շահվեց
թրքական
հողատիրությունը
նաև
Զ՚սսգեզուրում,
ինչպես
և այլ նախկին
խանություններում։
Շատ
դ ե պ ք ե
րում
ձմեռանոցները
ճանաչվեցին
հիմնադիր
և երկար
տարիներ
նրանց
եկա­
մուտներից
օգտվող
առաջնորդների
սեփական
ութ
յ ո ւ ն ր ։
Այսպես
օրինակ՝
Աագիևները
տեր ճանաչվեցին
Ողջի
դյուզի
հողերի,
նույնպես
կարողացան
կալվածքներ
ձեռք
բերել
Դավիթ-բեկում
(
Ջեյվայոլմ),
մորաստանում
(
Խլա–
թաղում)
և այլ վայրերում։
Շահվեց
մասնավորապես
և Տաթևի
վանքր, որի
կալվածքների
մի մասը
պարսկական
կառավարության
ժամանակ
բռնի
անդեք
14
ԱՏԱԱՏՈՈՕ Տ. Ա., նշված աշխ., էջ 3 6 8 —
369։
նշված աշխ., էջ 3 5 և
Հաջորդ։
74
Fonds A.R.A.M