իսկ եթե լծկան
անասունները,
գործիքները
կամ
սերմը
տվել է
հողատերը,
երկու
կողմերի
մեջ պիտի
համաձայնություն
կայացվեր
լրացուցիչ
վարձա­
տրության
համար։
Տնային
և դաշտային
աշխատանքների
համար
հողատերն
ամեն մի տասը
ծխից
պիտի
ստանար
մեկ մարդ մեկ տարի
ժամանակով,
ծխից
մեկ֊մեկ
մարդուց
ոչ ավելի,
այն էլ իր հավատակիցներից
և իր
ընտրությամբ։
Այդ
մարդու
հացր,
զդեստը և բոլոր
պետքերը
պիտի
հոգար
հողատերր,
ինչպես
և նա պիտի
վճարեր
նրա պետական
և հասարակական՛՛
տուրքերը։
Եր­
րորդ
պարտականությունը
(
բանվորական
օրերը)
պահանջում
էր, որ
ամեն
ծուխ տարվա
մեջ հողատիրոջ
պահանջմամբ
տար մի մշակ՝
անասունի
և
դյուղատնտեսական
գործիքների
հետ
միասին֊–
աղալարին՝
8
օր
զանազան
ժամկետներին,
բեկին՝ 18 օր։ Բացի այդ, գյուղացիք
պարտական
էին
ղ յ ո ւ ղ օ վ ի ,
այսինքն՝
է վ ր է զ
9
,
երկու օր աշխատել
հոոատիրոջ
համար։
Գյուղացիք
պիտի
հպատակ
և հնազանդ
լինեին
հողատիրոջն,
որը միաժամանակ
և՛
գյուղացի
կառավարիչ
էր, և՛ ոստիկանապետ,
և՛ նախագահ
գյուղական
դատարանի,
բայց և իր կարողությամբ
պատասխանատու
էր իր կալվածքի
սահմաններում
կատարված
ավազակության,
սպանության,
գողության
պատճառ
հանցագործին
չհայտնաբերելու
ղեպքում,
ինչպես
և իր իշխանությունն
ի չարն
գործադրելու
դեպքում
:
Այսպիսի
լիազորություններով
օժտված
կալվածատերր
բնական
է, որ։
հաճախ
սանձարձակ
շահագործության
էր դիմում։
Այդպիսի
մի
շահագործու­
թյան դեմ ուղղված
ժողովրդական
ելույթի
մանրամասնությունները
պահպան­
վել են այն վավերագրի
մեջ, որոնք
օգտագործել
է Լեոն իր
«
ՊատմությաՆ
՚
Լարաբաղի
հայոց
թեմական
հոգևոր
դպրոցի))
1
՝
աշխատության
մեջ՝
նկարա­
գրելով
Տեղ գյուղում
1849
թվականին
բռնկած
բողոքը,
Այդ գյուղի
տերը Մո­
գիլևսկու
և Երմոլով
2-
րդի
1823
թ. կազմած
ցուցակագրությունից
մեզ
ծանոթ
Ասատ֊բեկն
էր, կապիտան
Դուստամ֊բեկի
որդին, որը արդեն
կրում է
Ռուս֊
տամբեկով
ազգանունը
։
Տեղի
գյուղացիք
բեկական
կալվածքների
չափն
ու սահմաններր
որոշող
մասնաժողովին
հայտարարել
էին, որ գյուղի
հողերը
համայնքին
են պատ­
կանում
և ոչ թե Ասատ֊բեկին
և որ հողը
պիտի
գրվի
համայնքի
վրա։
Որով­
հետև
մասնաժողովր
այդ պահանջը
չէր ընդունում,
իսկ գյուղացիք
շարունա­
կում էին կրկնել
միևնույն
պահանջներր,
դա
Շուշու գավառապետի
կողմիյ
համարվեց
ա պ ս տ ա մ բ ո ւ թ յ ո ւ ն ի ր ե ն ց ա ղ ա յ ի դ ե մ
և որպես
ժողովրդին
գրգռող
մեղադրվեց
քահանաներից
մեկը։
ներսես
կաթողիկոսի
միջնորդությամբ
Թիֆ֊
ւՒ"Ից
ուղարկվեց
հատուկ
քննիչ,
որին
դյոլղացիոլթյան
ներկայացրած
գոա–
8 36«
ՇՒ;«6.
9
Յօթ63.
10
11
տռս,տոէւօ 8. Ա.
յ ՚ ւ օ Յ . Շ04.,
էջ 359։
"
Ը-իֆլի–, 1908, էշ 80 — 83,
Ռուսական
տիրապետության
հաստատման
օրից պահանջվեց, որ յուրաքանչյուր
անհատ*
էինի նա արտոնյալ դասակարգին
պատկանող, թե պարզ
գյուղացի,
արհեստավոր ե այլն,
բացի
իր հատուկ
անունից և հոր անունից, ինչպես
մինչ այգ էր, ունենա
կայուն
ազգանուն՝
տոհմա­
նուն, որով նա պետք է հիշատակվեր թե ցուցակագրության
միջոցին ե թե այլ
վավերագրերում,
Պաշտոնական
գրությունների
մեջ ազգանուններր
վերջանում
էին ռուսական
ո վ
և
եվ
վերջավո­
րություններով
—
յ\16.ո««–ՈՅբշՅյւՅ»08,
1
^6յա«–ԸՅՓբ3366ճ06. ^6յաւ<– 13ւաւ68, ՇտֆՈ՜ՇՏ, Ր օ օ
՚
քՅ«ճ6Տ08,
երբեմն
որևէ ածական
հավելումով
^6յ1ա<–ՈՅբՇՅ^ՅՏ08
ճ^>«3«3»–1<ՅբճՅ«Շ1
<«6,
իսկ
հայերեն
ե ան
վերջավորությունով՝
Մ. Փարսագանյան,
Մ. Սաֆրազբե կ յան, Մ.
Թանգյան։
Fonds A.R.A.M