֊
ասա.մ
՛
Է
գչխավոր
մուտքը
պսակող
քարի
վրայի
մակագրությոլնր՝
«
ի
վայե֊
լումն
որդի
մելիք
Փարմազին»
փ ո ր ա գ ր վ ա ծ
Է 1836
թ.՝ Հանի
օրենքի
կիրա­
ռումից
մի չորս
տարի
առաջ։
Որմնաղիրր
օգտվել
,
Է
լավ տաշած
քարից, օգ­
տագործել
է տեղական
ճարտարապետական
ձևերը—
առջևից
դ ա լ ա ն ն է ր օ վ ՝
սլատշգամ
բներով
երկարացած
քարայրներ՝
քր ա տ ա կ նէ ր ,
երկար
թաղակապ
9
ընդունարան,
երկշար
աիւօո,
գեղեցիկ
մուտք... Ամեն
մանրամասնության
մեջ
նկատվում
է նյութական
ապահովություն
և լիություն։
Սակայն,
այն, որ այս
մելիքի
բնակարանր
կառուցված
է ղյոլղամիջին
և հեռացված
է հին
տեղից,
բերդի
քերծի
տակից,
նշան է մելիքական
իշխանության
բնույթի
մեջ կատար­
ված
փոփոխության՝
նա հանդես
է գալիս
ոչ իբրև
ռազմական
դասակարգի
անդամ,
այլ ուժեղ
տնտեսություն
վարող
կալվածատեր։
Այդ շենքր
կողմնակի
ապացույց
է այն իրողության,
որ
ՂաՐԱւբսւղի պ ր ո վ ի ն ց ի ա յ ի
զանգեզուրյան
մահալներում
նույնիսկ
ոչ մահալական,
այլ մասնավոր
շրջանի
մելիքի
նյու­
թական
կացությունը
Ս՝եհտի-՚Հոլլի-խանի
փախուստից
հետո
բավականաչափ
ամրացել
էր։ Դա հետևանք
էր այն բանի, որ նաև մելիքներն
իրենց
կողմից
պուցաբերում
էին լիակատար
ըմ՛բռնում
նորահաստատ
ռուս ական
իշխանու­
թյան
ծրաղիրների
և պա տրա ստ ակամ
ութ յ ո ւ ն այղ ծրագիրների
կենսագործ­
մանն
օժանդակելու։
Վերևում
տեսանք, թե որպիսի
մասնակցություն
ունեցավ
Աիսիանի
Մելիք֊
Թանգին
Շուշուց
դեպի
Նախիջևան
Գորիսով
և Բ ռն ակոթով-Ս
իսիանով
(
Բիչա–
նաղով)
ճանապարհի
բարելավման
և դյուրացման
ռուսական
կառավարչա­
կան
ծրագրի
իրացման
գործում։
Նա շինել է տվել
Որոտանի
(
Բազարչայի)
վրա
երկու
կամուրջ,
մեկր՝
Դ ա վ ի թ - բ ե կ ի բ ե ր դ ի
տակ,
մյուսր՝
Անդեղակոթի
մոտ,
և լեռնանցքի
մոտ
ք ա ր վ ա ն ս ա ր ա ՝
ձմեռվա
ձյունից
և բբից
պատսպար­
վելու
համար,
սրանք
մինչև
այսօր էլ նրա անունն
են կրում։
Այնուհետև,
ար­
դեն
1822
թ. հետո,
Սիսիանի
մելիքները
առանձնապես
աշխատեցին
այգ ճա­
նապարհի
ուղղությամբ
գյոլղերր
բազմամարդացնելու
և ամայի
գյոլղերր
նո
.
ՐՒՑ
մարդաբնակ
դարձնելու։
Հանգամանքներն
այդ բանին
նպաստեցին՝
ըստ
Թ յ ո ւ ր ք մ Լ ն չ ա յ ի դ ա շ ն ա գ ր ո ւ թ յ ա ն
պարսկական
անդրարաքս
յան
գավառներից
հայկական
մի հոծ բազմություն,
օգտվելով
այդ դաշնագրության
համաձայն
.
ռուսական
նոր գրաված
երկրներն
ա զ ա տ տեղափոխվելու
հնարավորությունից,
պարսկական
պետության
սահմաններից
քաշվեց
Արաքսի
ձախ ափը, թե Մա֊
կու֊Խոյ֊Մարաղա
և Թավրիզի
շրջաններից
և թե %արաղաղի
խանությունից։
.
Այղ մարդկային
հոսանքից
բավականին
նշանավոր
շիթերն
անցնելով
թե Սի֊
աիանով
(
Բիչանաղով)
և թե ուղղակի
Արաքսի
վրա
յով
հարավից՝
տեղավոր­
վեցին
մելիքների
աջակցությամբ
առավելապես
Սիսիանի
կողմերում,
մի մա-
֊
ս ը Չավնդոլրի
և Մեղրոլ
գետերի
ավազաններում։
Դրանցից
մանավանդ
սևասաըցիք
(
ղարադաղցիք)
պիտի
Զան գե զո լրում
գտնեին
իրենց
ավելի հա­
րազատ
կենցաղային
միջավայրր
և ամենից
արագ
ստեղծեին
սերտ
հարաբերու­
թյուն
տեղական
հին բնակչության
հետ, որի հետ դարեր
շարունակ
ունեցել
էին
մերձավոր
կապակցություն։
Այդ նորհայկական
տարրը
տեղականից
տ ա ր ֊
•
բերվելու
համար
հայտնի
է այսօր
«
կլան»
անունով։
Սակայն
այդ
անունով
֊
նման
թ ա ղ ա կ ա պ
սրահում
ապրում
էր
մելիքի
եղբայրը
Տաթևում,
Օրբելեան
Օսեփ֊րեկր։
նրա
շենքը
կ ա ռ ո ւ ց վ ա ծ
Հ ավելի
վ ա ղ 1826 թ . ։
Fonds A.R.A.M