Նույն
հեղինակը
տեղեկություններ
է հավաքել
և մելիքների
գործ
դրած՝
պ ա տ ի ժ ն ե ր ի
մասին,
որոնք
երբեմն
շատ
դաժան
էին
լինում։
Մելիքները
բան­
տարկում
էին
ց օ մ ո ւ մ
կամ
ն ա ց ի հ օ ա ւ մ ,
առնում
էին տուգանք,
որ
մնում
էր
իրենց
օգաին։
Վճարել
անկարող
եղողների
վերաբերմամբ
դիմում
էին
խիստ
միջոցների՝
ծեծում
էին,
երբեմն
ծառից
կապելով
կամ
ոտներր
փ ա լ ա խ կ ա յ ի
մեջ
դնելով
և
ն ի պ օ տ ա վ
թակելով,
գետնին
էին տապալում
և կոխկրտում,
եր­
կարամորուք
ծերունիների,
նրանց
զավակների
հանցանքի
համար,
մորուք­
ները
հանգստում
էին և մեջքին
հարվածում՝
մինչև
փրկանք
առնելր,
հանցա­
վորին
կապում
էին
ձիու
պոչից
և քաշ
տալիս
փողոցներով
և
գանակոծում,.
հանցավորի
ականջնևրր
գամում
էին ծառին։
Թեև
այս պատիժներից
մի
քանի­
սը սկսել
էին վերանալ,
սակայն
այնուհետև
Հանի
մշակած
օրենքով
թ ո ւ յ լ
էր
տրվում
ծեծի
ենթարկել
նույնիսկ
մահմեդական
կանանց՛։
Մելիքական
իրավունքները
գաղափար
են տալիս
նախորդող
շատ
ավելի
հին ժամանակների
սովորությունների
մասին,
որոնց
մնացորդներն
են։
Նույն­
պիսի
հնության
հետքեր
է կրում
և մելիքների
այն նիստ
ու կացր,
որի
ման֊
րամասնություններր
մնում
էին ծերունիների
հիշողության
մեջ
մինչև
անցյալ
դարի
վերջը։
Ե, Լալայանր,
չկարողանալով
գտնել
գրավոր
աղբյուրներ՝
այդ
կենցաղը
նկարագրելու
համար
գիմ
ել է
Մ ելիք-Թ
անգյան
և
Մ ե լիք֊Ա
աֆրազ֊
յան
տների
ծերունիների
օգնության,
այն է Սիսիանում
Մելիք-Թանգի
Բ֊ի>
եղբայր
և վերջին
մելիք
՚
Հուկասի
որդի
Կարապետ֊բեկի
և
Մ՚ելիք֊Ս՚աֆրազյան–
ների
վերջին
մելիք
Դավթի
թոռան՝
Իսկանդար–բեկի,
ինչպես
և
Զ
ա
նգեզոլրում՛
(
Գորիսում)
Մելիք֊Հոլսեյինյան
Մ անոլչար֊
բեկի
օգնության*՝։
Նրանց
հիշո­
ղության
մեջ դեռ
թարմ
պահպանվել
էին իրենց
մանկական
և
պատանեկան,
դիտողությունները,
որոնց
հիման
վրա
հետազոտողր
1
ձգտել
է
վերականգնել
տարվա
զանազան
եղանակներին
մելիքների
հագած
զգեստր,
օրվա
ռեժիմը
առավոտվանից
մինչև
քուն
մտնելը,
լի և կիրակի
օրերին,
որսի
և
ճանապար­
հորդության
ժամանակ։
Այդ
կենցաղի
պարզության
մասին
մի գաղավւար
է
տալիս
այն անեկդոտային
դեպքր,
որը պատմել
են մեզ, իսկ
մեզնից
առաջ ււ
Ե. Լալայանին
Տ
խնձորեսկցիք
իրենց
Փարմազ
մելիքի
մասին։
Իբր թե մի–
կիրակի
օր գյուղացիք
հավաքվում
են մելիքի
դռան
առջև
և խնդրում,
որ
դուրս
գա
իրենց
դատերը
կտրելու։
Նա չի կամենում
դուրս
գալ՝
և պատվիրում
է՝
գալ
մյուս
կիրակի։
Երբ
գյուղացիք
շատ
են պնդում
և թախանձում,
նա
մերկ
դուրս
է գալիս
և բարկանում
թե՝ «Հալավս
(
շապիկս)
լվացել
էն, հալա
չորացավ.
Ժ>
ս
չ էք զահլա
տանրմ»։
Այս դեպքը
որոշ չ ա փ ո վ անհավատալի
է
թվում,
քանի
որ այս
ն ո ւ յ ն Փարմազից
պահպանվել
է բավականին
ճոխ
և
խնամքով՛
կառուցված
տունը,
որի երեք
քարայր
ղ ա ր ա դ ա մ ն է ր ը ,
րնդարձակ
ընդունա­
րանն
ու ծառաների
համար
հատկացված
սենյակներր
և մանավանդ
ախօււլլ՝,
որտեղ
կարող
են զետեղվել
մեծ թվով
ձիեր,
շենքի
բոլոր
մասերը
ցույց
են
տալիս
տիրոջ
ունևոր
լինելր,
մեծ
երթևեկություն
պահելր
դրսի
հետ
և
հյուրերի
և իր ձիերի
մասին
ունեցած
խնամատար
վերաբերմունքը։
Այդ
տունը,
ինչպետ
5
Այս
պատիժներից
մի
քանիսը
գ ո ր ծ ա դ ր վ ո ւ մ
էին
գյուղերում
և
մելիքների
իրավասության
Վ
բացումից
հետո՝
տուգանումը,
բանտարկումը,
ծեծը,
բայց
գյուղական
դ ա տ ա ր ա ն ի
և
քօխվա.֊
»
է>փ
կարգադրությամբ,
6
^"բիսում։
7
Լալայեան Ե.,
Սիսիան,
էչ
19—23,
8
ե պ ա յ ե ա ն Ե.,
Զանգեզուր,
էջ 14,
5 - 6 9 0
Fonds A.R.A.M