կան, և՛ հասարակական,
և՛ կուլտուրական
կյանքի
բոլոր
կողմերի
մեջ։
Երկու
կուլտուրական
աշխարհների
այդ ներկայացուցիչների
միջև
եղած
տարբերու­
թյունների
և հակադրությունների
այն պայքարը,
որր կար
XIII
դ.
սկզբներին,
արդեն
կորցրել
էր նախկին
խորությունն
ու րնդարձւսկոլթյունր
XIX դ.
առաջին
քառորդում
նաև Զանգեզուրի
գավառում,
ինչպես
և Անդրկովկասի
և
Հայկական
լեռնաշխարհի
այլ մասերում։
Ռուսական
անմիջական
կառավարության
հաստատման
միջոցներին
այս կենցաղային
հեղաշրջում
ր դրսևորված
էր
սուր
և առանձնապես
ցայտուն
կերպով
մանավանդ
վիհի այն եզրին,
որր
բռնած
էր նորամուտ
տարրը,
թոլրք֊մ
ոնղո լա կան տարրը։
Այդ պրոցեսին
էր
ենթարկ­
վել ոչ միայն
այս նոր ամուր
տարրի
կենցաղր,
այլև նրա ֆիզիկական
կազ–
մրվածքր։
Թոլրք-մոնղոլական
ռասայի
համար
հատկանշական
մ ա ր դ ա ր ա ն ա ֊
կան
(
անտրոպոլո
գիկ) առանձնահատկություններից
շատ
չնչին
հետքեր էին
մնում նրա մարմնի
վրա։
Շնորհիվ
այն հանգամանքի,
որ տեղական
աղվան
•
ժողովուրդր
իր այն մասով, որր չէր ոչնչացվել
կամ դուրս
մղվել Ս ոլղանի
տա­
փերից
թրքական
ալիքի
հեղեղման
ժամանակ,
իր մեջ էր լուծել
եկվոր
տարրր
և որ մյուս
կողմից՝
թաթար-մոնղոլ
րնտանիքներր
լցվում
էին բռնի կամ հո­
ժարակամ
ամուսնությունների
միջոցով
տեղական
հարևան
ազգություններին
ւղատկանող
կենցաղով,
թաթարական
սերոլնդներր
արագ
յուրացնում
էին էն­
դեմիկ
անթրո
պո
լո գիկ
առանձնահատկոլթյուններր։
Թաթար֊մոնղոլական
ռասայի
դեղին
գույնր
արդեն
բոլորովին
անհետացել
էր և փոխվել
էր
տեղում
իշխող
սպիտակագույն
տիպի,
աչքերի
շեղոլթյոլնր
և այտերի
բարձր
կորու–
թյունր
վերացել
էր, մազոտությունը
առատացել
և մորուքի,
բեղերի
ու
գլխի
մազերի
գույնր
տեղական
դույնից
արդեն
բոլորովին
չէր տարբերվում։
՛
Նրանք
չէին
արդեն
Կիրակոս
Գանձակեցոլն
և նրա ժամանակակիցներին
տարօրինակ
Բվացող
և սարսափ
բերող
«...
տ ե ս լե ա մբ կե ր պա բան ա ց դժո խ ա տ ե ս և
ահագնա­
լ ո ւ ր . . . ) ^ ։
Մարդաբաններր
նորագույն
հետազոտությունների
մեջ
րնդգծում
հն, որ այդ ար յունական
խաչաձևումից
հաղթող
է
դուրս
եկել
հ ի ս
տ ե ղ ա ­
կ ա ն
ա ր մ ե ն ո ի դ տ ի պ ր ։
նորամուտ
և էնդեմիկ
տարրի
ֆիզիկական
կառուցված­
քի մեջ կատարված
այս մերձեցում
ր և կայուն
մ իա սնութ
յուն ր, որր
գիտական
՛
նոր
ուսումնասիրությունների
սկզբում
գտնում
են որպես
վերջնականապես
•
ձևավորված
պրոցեսի
հետևանք,
անշուշտ
արդյունք
է ոչ թե երկու
էթնիկ
տար­
րերի
վերջին
մեկ դարի, այլ արդեն
նախորդ
վեց հարյուրամյակների
համա­
՛
կեցության։
Այն ժամանակաշրջանում
իշխող
և
հրամայող
թրքական
բոլոր
խավերր
ռուսական
տիրապետության
հաստատումից
առաջ շատ մեծ
չափով
էին օգտվում
տեղական
քրիստոնյա
կանանցով
իրենց
բանուժի
պակասր
բռնի
ճանապարհով
անկաշկանդ
և ա զ ա տ
լրացնելու
հնարավորությունից։
Դրան
աջակցում
էր մանավանդ
այն, որ Ասիայի
խորքերից
գաղթելուց
հետո
տեղում
յուրացրած
մահմեդական
բաբո
յահ ա սկա ցո ղոլթ
յունր ոչ թե ոչինչ դեմ
չուներ,
այլ
խրախուսում
էր իրենց մեջ հնուց
սովորություն
դարձած
բա զմակն
ութ
յունր
•
և այդ միջոցով՝
իսլամի
հետևորդների
թվի
բազմացոլմր։
Գլխավորապես
կ ա ն ա ն ց մ ի ջ ո ց ո վ է,
որ կատարվել
է նաև նորամուտ
տար­
րի տնտեսական
և կենցաղային
մերձեցումր
էնդեմիկ,
տեղացի
տարրի
հետ–
Կանայք
իրենց հետ բերում
էին և տնտեսելու,
կերակուր
պատրաստելու,
հագ֊
նրվելոլ,
մանուկներին
կրթելու,
ամուսնու
հետ վարվելու
իրենց
ձևերր,
իրենգ
մայրենի
երգերն
ու եղանակն
երր, հեքիաթներր,
ավանդությունն
ե րր,
պարերը։
2 3
Անդ.,
գլ. 32, էջ
160։
ՀՕ
Fonds A.R.A.M