Զ Ա Ն Գ Ե Զ Ո Ի Ր Ի Մ Ա Թ Ա Լ Ն Ե Ր Ն ՈԻ Բ Ն Ա Կ Չ Ո Ւ Թ Յ Ո Ւ Ն Ը
Ռ Ո Ւ Ս Ա Կ Ա Ն Տ Ի Ր Ա Պ Ե Տ Ո Ւ Թ Յ Ա Ն Հ Ա Ս Տ Ա Տ Մ Ա Ն
Մ Ի Ջ Ո Ց Ի Ն
1805
թ. Իբրահիմ
խանը
իրեն
ճանաչեց
Ռուսաստանի
կայսեր
հովանա­
վորության
ներքո
անցած
և իր երկիրը
ռուսական
պետության
հետ
միացած։
1813
թ.,
Գ յ ո ւ լ ի ս տ ա ն ի դ ա շ ն ա դ ր ո ւ թ յ ա մ բ ,
պարսից
կառավարությունր
տվավ
այդ կատարված
փաստին
իր իրավական
վավերացումը,
սակայն
այնուհետև
էլ Ռուսաստանին
նոր
միացած
երկրռւմ
շարունակեց
կիրառվել
հ ի ն խանա­
կան
վարչական
ավանդական
կարդր,
թեև
չափազանց
խախտված՝
ռուսական
զինվորական
և մասամբ
նաև
քաղաքացիական
պաշտոնատարների
ամեն
առիթ
միջամտությամբ։
Այս
ճշմարտությունը
ե իրավասության
անրնդհատ
պրճատոլմը,
ինչպես
հայտնի
է, հարկադրեցին
Մեհտի–%ուլի֊խանին
1822
թ.
թողնել
Շուշին
և փախչել
Պարսկաստան։
Խանոլթյունր
վերածվեց
պ ր ո վ ի ն ­
ց ի ա յ ի ,
երկրի
կառավարությունը
հանձնվեց
կ ո մ ե ն դ ա ն տ ի ն ։
Առաջին
հերթին
անհրաժեշտ
եղավ
պարզել
և ճշտել,
թե ինչ եկամուտներ
էր ստանում
փախած
խանը
երկրից՝
սրանք
պիտի
այնուհետև
մտնեին
ռուսական
պետական
գան֊
ձարանր։
Այդ բարդ
և պատաււխանատոլ
աշխատանքր
հանձնվեց
երկու
անձից
բաղկացած
մասնաժողովին։
Մ ե կ ն է ր ի ս կ ա կ ա ն պ ե տ ա կ ա ն
խ ո ր հ ր դ ա կ ա ն ՝
( / 1 6 6
շ 7 8 « է 6 յ 1 ե 9 ե ա
Շ1՜Զ1Ը1<1ա 0 0 8 6 1 ա 1 < )
Մոգիլևսկին,
մյուսր՝
գնդապետ
Եր֊
մոլով
շ ֊ ր դ ր ։
Նրանցից
աոաջինն
իր նախկին
գործունեությամբ
լավածանոթ
էր նկարագրվող
երկրին։
Զարմանալի
արագությամբ
նրանք
ի կատար
ածեցին
ստանձնած
հանձն
արա
բութ
յան ր և արդեն
1823
թ.
ապրիլին
ներկայացրիք։
Կովկասի
վարչապետ
Երմոլովին
Ղ ա ր ա բ ա ղ ի պ ր ո վ ի ն ց ի ա յ ի
մ ա հ ա լ ն ե ր ի ն կ ա ­
ր ա գ ր ո ւ թ յ ո ւ ն ը ՛ ,
որտեղ
ցուցակագրված
են
բոլոր
բնակավայրերր,
նրանց
մեք
բնակվող
րնտանիքների
թիվը,
նրանցից
քանիսն
ինչո
լ են աղատված
եղել
պետական
տուրքերից
և մնացածներից
ո՞ ր քան
(
ծ ո ւ խ )
րնտանիք
և ի ՞ ն չ
ան֊
Վան
տակ
տուրքեր
էին վճարում
խանին
և նրա
միջոցով
որպես
հարկ՝
գան֊
ձարանին։
Հավաքված
տեղեկությունները
գ ա ղ ա փ ա ր
են տալիս
նաև
Ղ,արա–
բաղի
խանութ
յան
մի մասը
կազմող,
այժմյան
Զան գեզոլրի
ազգաբնակության
թվի
և ազգային
բաշխման,
ինչպես
և բնակավայրերի
բնույթի
մասին
և պատ­
կերում
են այդ գավառի
Ս՛ա հ ա լ ա կ ա ն
բաժանումն
և իշխող
վարչական
ձևր։
Երկիրը
բաժանված
է եղել
մ ա հ ա լ ն ե ր ի ,
որոնց
գլուխ
կանգնած
էին
մեծ
մասամբ
մելիքներ՝
մ ի ն ք ա շ ի - հ ա դ ա ր ա պ ե տ
կամ
յ ո լ դ բ ա շ ի - հ ա ր յ ո լ ր ա պ ե տ
«
տիտղոսներով։
Մ ա հ ա լ ի
մեջ
առանձին
գյուղերը
կամ
դյուղա
խմբերն
ունեին
ֆրենց
մասնավոր
մելիքական
տները։
Բացի
այդ՝
խոշոր
կալվածատերերը
•
կարողանում
էին անտես
առնելով
մ ա հ ա լ ի
մելիքին՝
անմիջապես
կապված
լ ի ն ե լ խանի
հետ
և հաճախ
մ՛տհալում
ավելի
ազդեցություն
ունենալ,
քան
մ ա ­
հ ա լ ի
մելիքը։
Այդպիսի
ուժեղ
կապեր
ունեցող
կալվածատերերիցն
էր
օրինակ՝
Ղասում
–
բեկի
ընտանիքր
2
,
որից
մի որդին՝
Հաջի֊
Աղալար–
բեկր,
ս եփ ական
ա ֊
1
« 0
Ո
«
Շ Յ
» « 6
ւ
^ՅբՅճՅՐԸՃՕծ ՈթՕ880Ա««», Շ0Ը13Տյ161ա06 յ16
«01
Տ11է6յ1եՏե1«
Շէ310ճ1ա Ը0-
՚
Ք 6 ւ ա ւ
«
ա յ\1օրաւ680ճւա « ոօ.ա
<088ա«ա
ն բ ա օ յ ւ օ տ ե ա
2-
եա.
-
։
Այս
Ղ
ա Ա
ո ւ մ ~ Բ
օ լ
ւ
ս
ւ
ըստ
Մելիք֊Բարխուդարյանների
մասին
տեղում
պ ա հ պ ա ն վ ա ծ
ավան–
ռության,
գողացել
էր
Տեղի
Մ ե լ ի ք ֊ Բ արի։
ոպարի
ընտանիքից
մելիքական
և
կ ա լ վ ա ծ ա տ ի ր ա կ ա ն
.
իրավունքների
հ ա ս տ ա տ մ ա ն
վավերագիրներն
ու
փախցրել
մելիքի
օրինական
ժ ա ռ ա ն գ
Դ ա վ ի թ ֊
բեկից
գժտված
Իբրահիմ
֊
խանի
մոտ
և
թղթերը
նրան
հանձնել։
հանը
նրան
է տվել
Տեղ
գյուղը–
՚
Լալայեան
Ե.,
Զանգեղուր,
էջ 1 3 ։
Fonds A.R.A.M