հան
ձեռքով,
որի կառուցած
«
յոթ
գեղեցիկ
յօրինուածովք,
գմբէթայարկ
և
եռախորան,
հաստահեղոյս
ե տաշածոյ
վիմօք»
եկեղեցին
ոգևորությամբ
նկա­
րագրում
է Սիսական
նահանգի
պատմագիրր
ՅՏ
։
Մեծամեծ
կալվածքներով
ապա­
հովված
այս
վանքը,
ուր
հենց
սկզբից
հավաքվել
էին
«
եղբարք
սրբակրօն,
ավելի
քան
զ100»,
այնուհետև
հատուկ
հոգատարության
առարկա
դարձավ
Կապանի
և Բաղաբերդի
տերերի
կողմից։
Այստեղ
վանահայր
նստեց
հիմնա­
դրի՝
Ջիվանշիր
իշխանի
որդին՝
Վահ
ան ր, որը հետո
դարձավ
Տաթևի
եպիս­
կոպոս
և մի կարճ
ժամանակամիջոց՝
Հայոց
կաթողիկոս։
Սա
էլ նոր
շենքերով
փայլեցրեց
մենաստանը,
«...
յետ
բազում
ժամանակաց
յալուրս
Գրիգորի՝
թա­
գաւորի
Բաղաց,
ի Շահանղխտոյ
թագուհւոյն
և ի Կայտայէ
և ի Սենիքերիմ
ա յ
թագաւորէ
բազում
և գեղեցիկ
շինուածովք
առավել
դեղեցկացուցին
զվանսն
Վահանում
59
։
Այստեղ
«
հանգուցեալ
կան
ի շիրմի
բազում
թագաւորք
և
թա­
գուհիք
Աղվանից
և Բաղաց,
և բազում
իշխանք
փառաւորք
Սիսական
աշխար­
հիս»
40
։
Վանքի
ավերակներր
պահպանվել
են
^ ա լ ի ձ ո ր ի բ ե ր դ ի ց
մեկ
ու
կես֊երկու
կիլոմետր
դեպի
արևմուտք,
դեռ Կապան
քաղաքին
չհասած,
Ողջի
դետի
ն ո ւ յ ն
աջ ափին,
մի խիտ
անտառի
մեջ։
Մի կածան
այստեղ
բաժանվում
է
դեպի
հարավ
գլխավոր
ճանապարհից
այն կետում,
որն
այժմ
կոչվում
է
Չ ո ր
կա­
մ ո ւ ր ջ ,
հնում՝
Ղ ա Ր Ո ւ ք օ պ ր ի ,
երևի
հին կամրջի
վայրում,
որը
այժմ
փոխա­
րինված
է փայտե
ձողապատ
կամրջով։
Կառուցումների
այժմյան
վիճակը
պարզ
դ ա ղ ա փ ա ր
է տալիս
վաղեմի
պլանի
և ճարտարապետական
մանրա­
մասնությունների
մասին։
Ամբողջ
կոմպլեքսը
տեղավորված
է մի
փոքրիկ
հարթ
հրապարակի
վրա,
որբ
երկու
կողմից
թեքված
է դեպի
ոչ խոր
ձորակնե­
րը,
իսկ ետևից,
որոշ
հեռավորության
վրա,
վերջանում
է սեպ
բարձրացող
ժայռերի
ստորոտին։
Այդ
վանքը
իր ապահովության
համար
հույսը
դրած
է եղել
ոչ այդ
քարա֊
ժայռերի
ղժվ ա րա
մ ա տ չե լիության,
ոչ
էլ հարևան
ձորերի
համեմատաբար
փոքր
խորության
վրա։
նա
չի շրջապատել
իր բազմանգամ
միաբանությունն
և կուտակած
եկեղեցական
սպասներն
և այլ հարստությունները
հաստահիմն
պարիսպներով՝
ավերակների
մեջ պարիսպների
շարքերը
չեն
նշմարվում։
նա
վստահացել
էր
ձորի
աշխարհիկ
տերերի
կառուցած
ամրությունների
սիստե­
մին,
նրա
պաշտպանությոլնր
այդ
կողմի
իշխանական
տան
տոհմական
պատ­
վի
գործ
էր։
Այդ
վստահությոլնր
չունեին
Սիսական
նահանգի
այլ խոշոր
սրբավա/-
բերը,
որոնք
այդ խառը
ժամանակներում
պետք
է իրենք
մտածեին
իրենց
ինք­
նապաշտպանության
մասին,
և ոչ
միայն
կրոնական
առանձնարաններ
էին,
ա
ՏԼ
՛
Լեր էին ածված
ռազմական
պաշտպանական
կետերի,
որոնց
պարիսպնե­
րի ետև
կարող
էին վտանգի
ժամանակ
ապաստան
գտնել
ոչ միայն
միաբանու­
թյունը
և նրա
տնտեսության
հետ կապված
մարդիկ,
այլև
մերձակա
դյուզերի
բնակչությունը։
Այդպիսի
ամուր
պարիսպներով
իրեն
պատել
է օրինակ՝
ն ո ւ յ ն
Ռ՚ԼւՒ գետի
ավազանում,
Բեխ
գյուղից
արևելք,
անտառների
բարձր
գոտում
ծվարած
Ա ն ա պ ա տ ը ,
որր
տեղացիների
լեզվով
կոչվում
է
Ա ր ի ս տ ա կ է ս ։
Գրա
3 8
Օրբէլեան Ստ.,
անդ.,
գլ. ԽԵ,
է չ
2 3 9 ։
3 9
Անդ.,
էջ
241։
4 0
Անդ.,
էշ
240,
47
Fonds A.R.A.M