Այնտեղ,
որտեղ
փողանը
միանում
է ճակատի
սրահի
հետ, րնկած
են
չորս տապանաքարեր։
Տեղացիք
հավատացնում
են, որ ղրանցից
մեկը,
ճակա­
տին
ավելի
մոտիկ
ընկածը,
պատկանում
է Դավիթ
Բեկի
աջակից
Մելիք
Փար֊
սաղանի
որդի
Պալի
(
Բալի)
զորավարին,
իսկ մյուսների
մեջ պետք է
որոնել
Դավիթ
Բեկին։
Եկեղեցու
հարավային
դուռը
տանում է դեպի
երկհարկ
շենքը։
Երկու
հար֊
կերումն
էլ կան կողք-կողքի,
իրար
զուգահեռ
զույգ թաղակապ,
համեմատա­
բար
ցածրիկ
զետեղարաններ,
այն տարբերությամբ
միայն, որ վերին
հարկում
նրանք
հավասար
երկարություն
ունեն, իսկ ստորին
հարկում
դրսինր
ավելի
կարճ
է ։ Երևի
ետևի
ժայռր
աբդելք է հանդիսացել
նրան
ավելի
խորը
հասցր–
՚
ն ե լ ո ւ ։ Ատորին
հարկում
միջնորմում
թողված
են երկու կամարակապ
ցածր
բացվածքներ,
որոնց
վերին
հարկում
համապատասխանում
է մեկր,
սակայն
ավելի
լայնը։
Այս երկար
շենքն է եղել
իսկական
բնակարան,
իսկ
ստորին
հարկր
հատկացված
է եղել
տնտեսական
պետքերին։
Վերին
հարկի
երկու
սրահներր
այժմ
առջևից պատ
չունեն,
արդյո՞ք
այդ կողմից
եղել է գուցե եր­
կար
(
փայտե)
պատշգամբ,
որի քանդվելովր
փուլ է եկել և պատը,
այնքան
էլ
պարզ չէ։ Շենքի այս մասը
հեռու չէ բերդի
դարպասից
և միաժամանակ
բա­
վականին
մոտ է աշտարակին,
որտեղ ջրի ավազանն
է եղել։
Ջուրր
բերված
է
եղել
հեռավոր
աղբյուրներից,
ղրանց ջրիմիմասը
դուրս է բերված
լեռնա­
բազուկի
հակառակ
կողմով
մինչև
այժմյան
ճանապարհր
և այժմ
կոչվում
է
11»
կան ջ ո ւ ր ։
Հանքերի
վարչոլթյունր
այժմ բաց է անում այդ ջրի
միլերր
նրանց
ակը
գտնելու
համար,
քանի որ մտադրություն
կա այդ իդեալական
մաքրու­
թյուն
ունեցող
խմելու
ջուրր
ամբողջովին
անցկացնել
մինչև
հանքավայրը։
^Ղ2Ւ
(0("
Ժ)
գետահովտի
բերանի
մոտ զետեղված
Հալիձորի
բերդր
վեր­
ջին
դարերում
որոշ չափով
իր վրա էր վերցրել
Կապան
քաղաքի
ամրություն­
ների
դերբ և վերջին
ներկայացուցիչն
է այդ ձորի պաշտպանական
կառուցում­
ների
սիստեմի։
Նրա ռազմական
նշանակությունը,
ըստ տեղացիների
վկա­
յության,
տևել է մինչև
համեմատաբար
նոր ժամանակները,
երբ 1813 թ.
Դ յ ո ւ լ ի ս տ ա ն ի դ ա շ ն ա դ ր ո ւ թ յ ա մ բ
նա Ողջի
գետի
ամբողջ
աջակողմ
յան
տերի­
տորիայի
հետ մնաց
Պարսկաստանի
պետական
սահմանների
մեջ՝
Ղարադաղի
խանությանր
ենթարկված։
նա սկսեց
դատարկվել
այն օրից, երբ 1826 թ.
Թ ո ւ ր ք մ Լ ն չ ա յ ի դ ա շ ն ա գ ր ո ւ թ յ ա մ բ
սահմանը
ետ քաշվեց
հարավ,
մինչև
Արաքս,
և այստեղ
էլ հաստատվեց
ռուսական
անմիջական
կառավարուիԳյոլեր։
Այդ ժա­
մանակից
ի վեր երկրի
պաշտպանության
պար տ ական
ութ յուն ր ստանձնեց
ար­
դեն նոր ապարատր,
մշտական
պետական
զորքր, որը հետզհետե
բեռնա­
թափեց
կալվածատեր
իշխաններին
սեփական
զինված
ուժերով
իրենց
ստորա­
դիր
աշխատավորության
թե կյանքը
և թե գույքը
պաշտպանելոլ
պարտակա­
նությունից։
Մելիքներր
դաղւյւրեցին
կ ւսւոարել
ռազմական
ֆունկցիաներ,
նրանց
ամրությունների
և բերդերի
պետքը
վերացավ։
Դրա հետ միասին
փոխ­
վեց նաև նրանց
բնակարանների
բնոլյթր,
որբ արդեն
աչքի առաջ
չուներ
երկրի
ապահովության
համար
հոգատարություն,
այլ շարունակ
աճող
տնտեսական
պետքերի
բավարարում ր ։
Բաղքի
պաշտպանական
սիստեմի
օրգանական
մասն էր կազմում
և
՚
Լ ա ք ւ ա –
ն ա վ ա ն ք ը ,
որը ծառայում
էր որպես
տեղական
թագավորների
և
իշխանազոլ֊
ների
թաղման
վայր։
Վանքը
հիմնված
է 911 թ. Ձագիկ
իշխանի
որդի՝ Վ
ա
֊
46
Fonds A.R.A.M