յերից։
Իր զեկուցումներից
մեկի
մեջ Պետրոս դի Սարդիս
Գիլանենցը
գրում
էթ՝
Մինաս վարդապետին՝
«
Մեր խեղճ
ողորմելի
Հայոց
ազկրն տիր շատ
նեղու֊
թիլնոլմն
այ։ Գոխտան գավառ որ ղզլբաշն այթալանում և կերպ կերպ
փսլին֊
քանիան
բերում
գլուխն երանին, որ նման չի ամենան
խօսկն
գրեի քաշկա ք
թէ ես էլ մեռած
լինի՝ որ չի լսէի։
Ղ
ա
փան
էլ բի դաստոլր որ
նեղոլթիլնումն
ան՝
....
Ղզլբաշն ու օսմ՛անլուն
նոցա
արբնին
յետնէն
ան... Յավատայ, ոը
հայքն վարթարաֆ
ելավ
քանի պատճառիվ։
Ա. ասում են՝ թէ հայքն
թամամ
ջառթիլ
պիտի, որ էս երկիրն վարթարաֆ
արարին,
էսպէս որ րռուստն
բերեն–
կոխեցին
Ղղրլթաշի
երկիրն... Գառան պես մոլորվել
ան. չնի թէ դայլն
յափըշ–
տակի, վրայ
նոցայ՝
դ. կողմն
թշնամին
բռնել
այ»։ «Խաբար
արեկ թէ
Ղզլբաշն՝
գնացել այ Ղափանստան
այ մտել։
Ղափանայ
խայերին
որչանք
սիլայ,
բոլ–
սաթ, բարութ,
գուլայ որ ելէլ այ՝ յինք ան
առել»
16
։
Ոչ
միայն Կապանը,
այլև
Սիսիանը
դարձավ
մշտական
հարձակումների
ասպարեզ
թե՛ պարսից
ու օսմ անցոց կանոնավոր
զորքերի և թե մոլեռանդ
հրո­
սակների
կողմից։
Բնակչությանը
տուժում էր ոչ միայն այս
ավերմունքների
հետևանքով,
այլև սկսված
արտագաղթի
պատճառով,
որին
առանձնապես
խրախույս
էր լինում
ռուսական
կառավարությունը՝
կամենալով
իր գրաված
մերձկասպյան
ծովեզրյա
շրջանը
լցնել
հայ արհեստավոր
և գյուղացի
աշխա­
տավորությունով,
ոչ պակաս նաև զինվորական
ունակություններ
ունեցող–
հայ տարրերով։
Ղ
ա
րաբաղի,
բնդհանրապես
և մասնավորապես
Կապանի ու
Սիսիանի
հայոլթյոլնբ
ապստամբության
շարժումների
ժամանակ
ապացուցել
էր իր բարձր
ռազմունակությունը։
Այն րոպեից ի վեր, երբ պարզվեց, որ ռու­
սական
կառավարությունը
չի կարող
նոր զինված
ուժեր փոխադրել
նորանվաճ
Կասպից
երկրները,
մանավանդ
որ օսմանցոց
հետ կապված
պայմանագրի
համաձայն
ռուսական
կառավարոլթյոլնր
հրաժարվել
էր հայ և վրացի
ապըս–
տամբներին
օգնելուց,
արդեն
ինքը Պետրոս
Մեծբ, իսկ նրա մահից հետո՝
Եկա֊
տերինա
1֊
ը ամեն կերպ աշխատում
էին այդ կողմերի
հայերին
գաղթեցնել
իրենց գրաված
գավառներր,
չանսալով
այդ ծրագրի դեմ մելիքների
կողմից
դժվարությունների
մասին
ներկայացրած
առարկություններին՝՝՛։
Սիսիանն
առանձնապես
վնասվում
էր Նախիջևանի
կողմից
ուղղված
վրեժխնղիր
հարձակումներից՝
3
և սկսված
արտագաղթից։
Այդ է պատճառբ, որ
հաջորդ
տասնամյակներում,
երբ Փանահ֊խանը
ամուր նստեց
Շոլշիում և ամ֊
րանալով
այդտեղի
«
Ղալայում»–
Ղարաբաղի
մելիքների
թիկունքում՝
հիմնեց
Ղարաբաղի
խանությունը,
նա մեծ արգելքների
չհանդիպեց
իր
խանության
սահմանները
Ղարաբաղի
լեռնաշղթայից
դեպի հարավ
ընդարձակելու
և իրեն
ենթարկելու
համար
Սիսիանի և Տաթևի՝
Բուն Զանգեզուրի
մելիքներին,
որոնգ
֊- «
Կռունկ
հայոց աշխարհի»,
1866
թ., էշ 207—209։
Հմմա.
ՅՅՕՅ
Ր.
ձ., նշված
աշխ., մաս
Հովնաննիսյան Աշ.,
Պետրոս դի Սարդիս
Գիլանենց, «Արարատ»,
1916,
Էշ 105—128։
1 7
ՅՅՕՑ
Ր.
ձ., նշված աշխ., Էշ 421,
՝֊ 1749
թ. Նախիշևանի
Հէյդար
էսանր սպանում է ուրիշ իշխանների հետ նաև Անգեղակոթի–
Մելիք֊Սադաթին
(
Մ. Չամչեան,
Պատմություն
հայոց,
հ. Գ, էշ 843), իսկ դրանից
մի տարի
առաշ նախիշևանի
խանի մարդիկ հասած են եղել
մինչև Տեղ գյուղը՝ պահանջելով
գինի և այլ
տուրք։
Տեղի
Մելիք Բարխուդարը,
հրաժարվելով
այդ պահանշր կատարելուց՝
հարկադրված
է
եղել զենքով
դուրս գալու նրա հրովարտակների
դեմ։
Ընդհարման
մեշ ինքն ուիր
եղբայրը
սպանվում
են, երկուսի
գլուխներր
ներկայացնում
են խանին։
Տե՛ս
Ե. Լալայեան,
Զանգեզուը,
էշ 12։ Տապանաքարը
մակագրությամբ
գտնվում է Խնձորեսկի
անապատում։
Այնուհետև
Տեղի,–
ինչպես և Խնձորեսկի,
մելիքները
գերադասել են մտնել Փանահան
խանի
թևի տակ։
86
Fonds A.R.A.M