յւնորոշ
ներկայացուցիչներն
են Ագոլլիսն
ու
Մեղրին։
Այս
ազդեցությունը
նկատվում
է նաև ավելի
հյուսիս՝
Շամախիում,
նույնիսկ
արդեն
Լեռնային
՚
Հարաբաղի
սահմաններում՝
Հաղրոլթում։
Դեպի հարավ
զոկական
հատկանիշ­
ները
ուժեղանում
են Ողշիի (Օխչիի)
հովտում,
Զանգեզուրի
(
Արե գոլն ոլ֊Մ
եղ–
ըոլ֊Գյոլն
ե յի ) լեռնաշղթայի
երկու
կողմերում
և հաղթող
են հանդիսանում
բուն
Արաքսի
ափերին՝
Կաբճևան֊Մեղրի֊Շիվանիձոր՝
այժմ
Շվանիձոր
ավաննե
բում։
Այս ճյուղը կառուցված
է բոլորովին
առանձնահատուկ
քերականական
մտածողության
վրա,
որը արտահայտվում
է
վաղակատար֊ներկա֊վաղակա֊
տար,
անցյալ վաղակատար,
ապառնի վաղակատար
ժամանակների
կազմվե֊
լովը մի առանձին
մասնիկ
բառի֊
նիս, լալ, լալէ, նէլ
և այլն հավելումով
հ ի մ ֊
նական
ժամանակների
վրա™։ «Այսպիսի
հատկություն
չկա մեր ոչ մի այլ բար­
բառի մեջ», — ասում է պրոֆ. Ա. Ղ
ա
րիբյանր
և ոչ մի հնդեվրոպական
լեզվա­
խմբի
որևէ անդամի
մեջ՝ կավելացնեմ
ես։ Այս
իրողությունը
թելադրում
է
եզրափակել,
որ
զոկական
գավառներում
էթնոգենեզին
մասնակցել
է մի այլ
֊
ազգագրական
տարր, որը բացակայում
է Հայաստանի
այլ մասերում։
Պե՛տք
՛
է
ա
ԲԴյոք
այդ տարրը կապել եկվոր
սակ
ցեղերի
հետ, ինչպես հակված
է կար­
ծելու պրոֆ, Ա. Ղաըիբյանը,
թե՛ մի այլ բացատրություն
պիտի
որոնել
այս
խնդիրը
առայժմ
թողնում
եմ առկախ,
մինչև
լրացուցիչ
նյութերի
հավաքելր։
Այժմ այդտեղ
միայն պետք է րնդգծել
այն փաստը, որ Զանգեզուրի
բնակչու­
թյան
կազմի
մեջ բացի
զուտ
դ արաբաղյան
հնդեվրոպական
տարրից
մտել
է
հնդեվրոպականից
տարբեր
էթնիկ տարրը, որը կարող էր կամ նրա հետ
դրսից
1
ւկած լինել,
կամ նրա այստեղ
երևալուց առաջ արդեն
տեղում գոյացած,
գուցե
հենց
աղվանական շնրտի
հետ սերտորեն
շաղկապված,
մի շերտի,
որի
լեզ­
վական
առանձնահատկությունների
մասին
շատ
քիչ (գուցե
և գրեթե
ոչ մի)
անվիճելի
և հաստատ
բան
գիտենք։
Վերջին
դեպքում
գործ
կունենանք
մի այսպիսի
երևույթի
հետ
—-
որ աղ­
վանական
նախնական
էթնիկ
շերտը, ենթարկվելով
հնդեվրոպական
ժողովուրդ֊
ների
հեղեղի
ներխուժման՝
պատռվել, ջլատվել,
կորցրել
է իր
համ՚ատարածա–
թյոլնն
ու միասնությոլեր,
որ նրա
հյուսիսային
հատվածներից
կտրվել,
ան­
ջատվել
են հարավային
հատվածները,
որոնք պահպանվել
են
գլխավորապես
Ալանգյազ
լեռնաշղթայի
և նրանից
դեպի հարավ-արևմուտք
և
հարավ-արևելք
ձգվող
լեռնաբազուկների
միջև զետեղված
փակ
հովիտների
մեջ, նաև փակ
՛
Լա֊
բադադում
և նրանից
դեպի Ուրմիո
լիճը ձգվող
գետահովիտներում։
Հաջորդ
նկարագրության
մեջ
երևան
կգա
մի այլ զուգահեռ
երևույթ
Զանգեզուրի
հյուսիսային
և հարավային
մասերի
խոսվածքների
տարբերու­
թյան
հետ նաև ազգագրական
տարբերոլթյունր,
որն
ամենից
շատ
արտա­
հայտվում
է տների
կառուցվածքների
և կանացի
զգեստների
մեջ։
.
Ո՞ր կողմով
է ներթափանցել
Զանգեզուրի
երկրորդ
էթնիկ տարրր,
այժմ­
յան
ղարարաղախոս հայ տարրը,
որի լեզվի բառերի
և քերականական
ձևերի մեծ
մասր
հնդեվրոպական է ։
Վաղուց
է, որ քննելով
թե՛ Հերողոտի
հաղորդած
տե­
ղեկությունները,
թե՛ բևեռագիր
արձանագրությունների
մեջ
պահպանված
վկայությունները
և թե հնագիտական
և ազգագրական
տվյալները՝
ես եկել եմ
23
Այս բարբառային
երևույթի
մասին հատ՛կապես
խոսք
կլինի
Մեղրի-Ազոլլիսի
զոկական
ազգագրական
երևույթներին
նվիրվելիք
հետազոտությանս
մեբ Մնաց անկատար
(
Ծան.
խմբ.),
.2.8
Fonds A.R.A.M