կին հայկազյան,
ենթադրում
է րստ իս՝ ոլրարտա-խալդական
շերտի ծագում
ր ;
Առաջին
Հայկազյանների
մասին
Խորենացոլ
պատմածն
ամբողջապես
արձա֊
զանք է ուրարտական
ժամանակների
իրադարձության
մինչև Սկա յորդին, որի
անվան մեջ պարզորոշ
նշմարվում
է
սակ
արմատի
առկայությունր։
Սի այլ
տեղ ես առիթ կունենամ ա պա ցուոհ լու, որ այն, ինչ Մ. Խորենացին
պատմում
է առաջին
Հայկազյանների
մասին,
ետնագույն
հիշողություն
է Վանա թագա­
վորների
ժամ
ան ակի դեպքերի
։
Զանգեզուրի
հայերի
էթնոգենեզի
առեղծվածի
վրա որոշ
լույս են սփռում
բարրաււագհաական
ուսումնասիրություններր։
Վերջին
ամփոփող
աշխատու­
թյուններ
Զանգեզուրի
հայրենի
հնչյունական
և ձևաբան ա կան երևույթն
երի քրն-
նոլթյանր
նվիրել են պրոֆ. Հ. Աճառյանր
1
Տ
և գրեթե 30 տարի անց՝ պրոֆ. Ար.
Ղ
ա
րիբյանը
19
։
Երկու հե տա զո տո զներ ր դասավորում
են այղ բարբառր
Ղարաբաղի
ևնթաբարբառների
շարքում,
որոնք տարածվում
են րնդարձակ
տերիտորիայի
վրա՝ սկսած
Կուր գետի
ստորին
հոսանքի աջ ափից գրեթե
մինչև
Ոլրմիո լճի
ավազանր
(
Թավրիզ)
և արևմուտքում
մինչև Գանձակ,
Շ ամշաղին և
Զ
ա
գրոշ֊
Ալանգյազ
լեռնաշղթան։
«
Նոր
հայերէնի
31
բարբառներուն
մէջ ամենէն
մեծր,
ամենէն տարածվածր
Ղարաբաղի
բարբառն
էյ) (Հ. Աճաոյան),
որըմի
ճյուղն
է
«
ոււք»
բարբառախմբի։
Ւր տարածությամբ
այս բարբսւռր
գրեթե
համրնկնում
է պրոֆ. Բունակի
վ անյան
(
Ղարաբաղյան)
կոչվող մարդաբանական
տիպի
հետ։
Այս բարբառի
առանձին
ոստերր շատ են հեռացած
բուն
արևալից։
Երկու հե֊
տազոտողներն
էլ գրեթե
նույն
հնչյունական
և ձևաբանական
երևույթներն
են
գտնում
Ղարաբաղի
բարբառի
մեջ, առանց
անջատելու
նրանից
հատկապես
Զանգեզուրի
ենթաբարբաոի
համար
հատկանշականներր։
Սակայն
պրոֆ. Ա.
՛
Հարիր յան ր, ավելի խորացնելով
իր անալիզր,
հայտնաբերում
է
Զ
ա
նգեզոլրոլմ
մի նոր՝ 4֊րդ
ճյուղի առկա
յութ յունր, որր նա անվանում
է
«
ս »
ճյուղ և առանձ­
նացնում է
«
ո ւ մ »
ճյուղից՞"։
Թողնելով
մի այլ առիթի պրոֆ. Ա.Ղ
ա
րիբյանի
այն
կարծիքի
քննոլթյունր
թե «հայ բարբառների
«
ս »
ճյոլղր
կազմավորվել
է
Սյունի
և մեդական
ցեղախմբերի
և եկվոր
սակ (զոկ)
ցեղերի
լեզուների
խաչաձևման
հե­
տևանքով))
21
,
և թե Արդվինի
բարբառն
էլ պիտի դասվի այդ
«
ս »
ճյուղի մեջ, պետք
է հիմնավորված
համարել նրա հետազոտության
այն ե զրակա
ց ութ յուն ր, որ Զան֊
գեզոլրում
իրար հանդիպել
են երկու, իրարից շատ որոշակի
տարբերվող
բար֊
բառներր
2
^։
Հյուսիսային
շրջաններում,
դլխավորապես,
Բուն Զանգեզուր
կոչվող
գավառակում,
նույնպես
և Սիսիանում
մինչև մոտավորապես
Արծվանիկ
գյոլ֊
՚1
Ը գերիշխում
են ղարաբաղյան
ձևերր, թեև բավականաչափ
ազղված
«
ս »
ճյուղի
կողմից, որ ես գերադասում
եմ անվանել
ընդհանրապես՝
զոկական
և որի
17
Մահվան պատճառով
հեղինակին
շի հաջողվել ի կատար ածել իր ծրագիրը
(
ծան.
խմբ.)։
18
«
էմինյան
ազգագրական
ժողովածու,
հ.Ը, Հայբարբառագիտություն՝
Մոսկվա, 1911,.
61
^5
(
բարբառների
քարտեզով)։
Ա. Ղաւ*հբյան
է
Համառոտություն
հայբարբառագիտության,
էջ 180 —198։
2 9
Ա. Ղաոիբյան,
«
Հայ
բարբառների
մի նոր ճյուղ», Պետ. համա/սաըանի
«
Տեղեկադիր»
,
եբեան, 1939, X XI։
֊՝
Անդ., էջ 240։
22
Այն, որ պրոֆ. Ղարիբյանր
ԳՐ
ռ
է է (էջ 1Տ4) Աանղեղուրի
ենթաբարրառների
մեջ նաև
Երևանի բարբառր համադրված,
բացատրվում է նրանով, որ XIX դ. առաջին կեսում
բավականին
մեծ թվով տեղափոխված
էին (մ ան ավանդ
Նիսիան)
Նախիջևանի
կողմ երից հայ
գյուղացիք։
27
Fonds A.R.A.M