Այս
հուշարձանները
և հնագիտական
իրերը
գեռ
չեն ենթարկվել
գիտական
մշակման,
սակայն
րնդհանուր
տպավորությունն
այն է, որ նրանք
պատկա֊
նում են անգրկովկասյան
կուլտուրական
հին աշխարհի
համար
բնորոշ
տիպին։
Պետք է րնգգծել
մի իրողություն,
որ Աանդեզուրի
վրա
չեն տարածվել
Վանի
թագավորների
նվաճողական
արշավանքներր
և նրանց
զորքեբր
չեն փոխա–
դրրվել
Զանգեզուր֊Ալանղյազ
լեռնաշղթայից
արևելք։
Ոչ մի բևեռագիր
արձա­
նագրություն
չի գտնված
Աանգեզուրոլմ,
ինչպես
և այն
գետահովիտներում,
.
որոնք բացվում
են դեպի
մերձարաքսյան
դաշտավայրր
Նախիջևանի
շրջանից
դեպի
հարավ-արևելք։
Վանի
թագավորների
արձանագրությունների
մեջ չեն
հիշատակվում
այդտեղ
ընկած
երկրներր։
Մի այլ տեղում
ես
ս
փորձել
եմ այս
հանգամանքր
բացատրել
նրանով,
որ Վանի թագավորների
առաջխաղացման
համար
Մակուի
շրջանից՝ պատմական
Արտ աղ գավառից,
որտեղ
նրանց
ներ֊
կայոլթյան
մասին
անվիճելի
ապացույցներ
են տալիս
այնտեղ
նրանց
թողած
արձանագրությունները,
դժվար
հաղթելի
արգելքներ
էին դնում
այն
ընդարձակ
ճահիճներր,
որոնք այն ժամանակ տարածված
էին ոչ միայն
այժմյան
Զանգի֊
բասարում
և Ա ագարակի
դաշտում,
այլ ավելի
լայն
և երկար շերտով՝
Վաղար­
շապատի
տակից սկսած
Արաքսի
ամբողջ
ձախակողմյան
ափերով
գրեթե
մինչև
Մեղրու
կիրճը։
Այդ րնդարձակ
ճահիճների
և նրանց
վրա
ճոխ
եղեգնուտների
մասին
վկայություն
են պահպանել
մի քանի տարի առաջ Նախիջևանի
Կարմիր
ւ|անքում
(
Ղբզբիվ՝անքոլմ)
Աղրբեջանի
դիտական
ուժերի
օգնությամբ
կատար֊
ված
պեղումների
միջոցին
գետնի
միջից հանված
մեծ կավե
ամանի
վրա
դե֊
ղեցիկ պահպանված
նկարներր,
որտեղ
կարապներն
ու եղեդնոլտի
մեջ
ապ­
րող
վայրի
էշր
Ո
պատկերված
են զարմանալի
կենդանի
գծերով։
Զ
աս
գեզու­
գում
մեր գիտարշավների
հավաքած
պատահական
իրերր,
ինչպես
և
Ռեսլերի
պեղումների
ժամանակ
գտնված
իրերր
չեն կրում խալդական
(
ուրարտական
յ
կուլտուրայի
աղդեցոլթյան
հետքեր։
Նրանց
ուսումնա
սի բութ յոլն ր
կօժանդակի
Զան դե զուր ֊Ալանդ
յա զի լեռնաշղթայի
արևմտյան
գավառներում
հայտնաբեր­
ված
հնագիտական
իրերի
մեջ զանազանելու,
թե՝
նրանցից
որո նք են պատկանում
այն ժամանակներին,
երբ Վանա
0
ա֊
գավորների
զենքի
հետ
դեռ
չէր մտել
նաև խալդական
կուլտուրան
և
տեղում
իշխում
էին հնուց կազմավորված
ձևերր,
Զանդեղոլրում
գտնվող
ձևերին
շատ
մերձավոր
և թե՝
ո րոնք են ավելի
ուշ ժամանակների
գործ։
Հնագիտական
իրերը
չեն անջատում
Զ
ա
նգեղուրի
հին
բնակչությունր
աեդրկո վկաս յան
այլ ժողովուրդներից
և ամենից
ավելի
մերձավոր
աղերս
են
,
ոոլ
ցաբերում
Ղարաբաղում՝
Առաջաձորում,
Խոջալիում
Ռեսլերի
պեղած
իրերի
֊.
ետ։ Զանգեղուրի
տեղանոլններր
թույլ
են տալիս
եզրակացնելու,
որ
Զանղե֊
ղոլրումն
էլ, ինչպես
Լեռնային
Ղարաբաղում՝
պատմական
Արցախում,
հին
էթնիկ շերտր ազգակից
է եղել Աղվանքի
հին բնակիչներին։
Այստեղ
հանդի­
պում
ենք՝
Րհի-ուտիերեն
արև. վ աչա գ ան՝
Աղվանքում
և Արցախում
սիրված
հա­
տուկ
անուն՝
գյուղական
անուններին,
բազմաթիվ
վայրերի
աղու
և
աղ
ար­
մատներով
կազմված
անուններին֊֊
Աղուերձ, Աղոլդի
գյուղեր,
Աղուանից՛
Հագարոլ
գետ,
Աղահեջ
գավառ,
Աղահի
գյուղ...
1 1
Տե՛ս իմ
« 1
< օ ա > ՚ » – ^ Յ ա , &ւ6ՐՅ.>այւ™6(;ւ<06 ր օ օ օ յ ա ւ ս օ տ Շ«շւ13»6՛ ՚ (33ոէ՝63^բ),
Ճ
ւՏ
ՇՇՇՐ.
–
Հ–\,
€6օբաա
ւաՅյԼտսււպ
Ո
ՏԼ
.
^ Յ բ բ յ ՛ » , 1935.
էշ 709։
12
0»31–
բ.
է *
Fonds A.R.A.M