ԶԱՆԴԵԶՈԻՐ ԱՆՈԻՆԸ
Պատմական
անցյալում, նախամ ոնղո լյան ժամանակաշրջանում
աչդ գա­
վառներից Բուն ՀԼանգեզոլրր համրնկնոլմ էր Հաբանդ գավառի հետ, որին արև­
մուտքից սահմանակից
էր Ծղոլկր, այժմյան
Սիսիանր, իսկ հարավից՝ Բաղքր,
այժմյան Կապանը։
Բաղքի արևելյան
կողմը կոչվում էր Բարկուշատ-Քաշու֊
նիք՝։ Լնում Կապան (%ափան) անունր տրվում էր հատկապես
Ողջի
(
Օխչի)
գետի և նրա վտակ Գեղվա գես,ի բարդ հովտին։ Գեղվա գետի ձորաշատ ավա­
զանն է, որը կրել է մասնավոր
Ձորք
անունը
2
։
Զանգեգոլր
անունը համեմատաբար
նոր ծագում
ունի։ Անշուշտ դա հայ­
կական անվան ադրբեջանական
ձևն է, որի երկրորդ բաղադրիչ վանկը
համա֊
ւգատասխանում է հայերենի
ձոր
բառին և կրկնվում է օրինակ
Աստազուր՝
այժմ Վանիձոր,
Այնագուր՝
այժմ Աղավնաձոր և այլ անունների
մեջ։ Ո՛ր հա­
յերեն բառի ձևափոխումն է առաջին
դանգ
արմատը։
Իհարկե մի ժողովրդա­
կան ստուգաբանություն է, գիտական
ոչ մի արժեք չներկայացնող
այդ ար­
մատի նույնացումը
գանգ
բառի հետ և այդ բառի բացատրության հետ շաղ­
կապված
են զանազան
ժողովրդական և մեծ մասամբ անձնական ստեղծա­
գործական
երևակայության վրա կառուցված
ավանդություններ,
որոնց մեջ
գանգերո
խաղում են մեծ դեխ։ Ավելի հիմնավորված է այդ անվան
զուզա-
դրությոլնր
ոմանց կողմից՝
Ծակեճոր,
մյուսների
կողմից՝
Զագեձոր
անուննե­
րի հետ։ Առաջին դեպքում* անունը շաղկապում
են այն բանի հետ, որ
9
ուն
Զանգեգոլր
գավառակի
բնակչության
մի մասն ապրում է
ծակէրի,
այսինքն
քարայրերի
մեջ։ Գորիսից ոչ հեռու ձորակներից
մեկր կոչվում է
Օակեձոր—
Ղորիս գետի օժանդակ
Շոռ-ջոլր վտակի հովիտր, հատկապես նրա այն մասը,
որտեղ երկու կողմերից պատող բարձր ժայռերի մեջ փորված են
բազմաթիվ
քարայրեր,
քրատակնէր։
«
Այս ծակերը զանազան
մեծության
են և նրանցից մի քանիսը
միմյանց
հետ միացած
են նեղ անցքերով։ Ծակերից շատերը շատ բարձր են գտնվում։
Քարայրներից
նշանավոր է
Կարմիր եկեղեցի
կոչվածր, ուր մինչև
այժմ էլ
(1899
թ.) Կարմիր կիրակի օրր բազմաթիվ ուխտավորներ
են գնում»՛*։
Հավանական
է, որ սա անվան նոր մեկնաբանություն է, քանի որ Ստե–
փաննոս
0՝
րբելյան պատմագրին
այս անունր հայտնի
չէր։ նա միշտ գործ է
ածում
Զագեճոր
ձևը, որի ծագումը կապում է ավանդական
Սիսակ նահապե ֊
աից ծագող
Ձ.ագի
հետ, որն իբր թե Համանդ (Հաբանդ)
գավառում
կառու­
ցել է Հանբադա (Հաբանդա)
բերդր «ի վերայ գետոյ
միոյ» և անվանել է ձորն
իր անունով Ջագեձոր, բերդն էլ Ջագեձորի
բերդ։ Այս ձորի գլխին՝ «ի գլուխ
Ձագե ձորոյ» մի առ ժամանակ
նստել է թաթարների՝ նետողաց
ազգի զորա­
գլուխ Բաչուն։ Բացի ձորից ու բերդից
ՏԼագ
անունր դրված է եղել նաև
գյուղի
Վր
ա
՝
Ձ.ագեձոր
գյուղ, որից Տաթևի վանքը ստանալիս է եղել 12 չափ տուրք։
Պարզ է
։
Ո
ր գյուղր համեմատաբար
մեծ է եղել։ Ջադեձորի անունով
կոչվելիս
է եղել նաև այն լեռր, որի Վարարակ
աղբյուրից
Տաթևի Հակոբ
վանահայրը
ջուր է հանել վանքի դիմաց Որոտնա գետի ձախ ափին գտնվող
Ցաքուտ
վայրի
1
Օրբէլեան Ատ.,
անդ, էջ 75, 80, 86, 331 և հաջ.։
2
Ափշան Ղ.,
Սիսական, էջ 561։
Օրքէլեան Ատ.,
անդ, էջ 12, 511։
3
Տե՛ս
^այւ-աաետյան Եւփա,
Զանգեզուր,
Գորիս,
«
Գարունէ)
տպարան, 1910,
4
ա»բձս^ա ո. աօաս,
տսո.
XXXIV. օ ™ .
ւ,
էչ ւտշ՛
5
Լալա-եան Ե.,
Զանգեզուր, էջ
28—29։
Fonds A.R.A.M