գարու, Որոտանի
(
Բա զարչայի),
Ադրբեջանում՝
Բարգուշատի֊Ողջիի
(
Օխչի–
չայի), Ծավի (Բասուտի), Մեղրիգետի հովիտների բերանները բացվում են դե­
պի Արաբս։ Արաքսի աջակողմյան
ափին մուտքր դեպի այդ եռանկյունու գե­
տաբերանները փակված է այժմյան
Իրանի տերիտորիայի վրա Անքարի (Ղա–
րադազի)
լեռն երի աղեղով, որի արևմտյան
ծայրը ծառացած է
Ալանգյազ
լեռնաշղթայի
հարավային կտրվածքի
դիմաց՝ Օրդուբադի և
Կարճևան֊Մեղրու
միջև, որտեղ Արաքսր կատաղի հորձանք տալով, թռչելով դաշտի միջից դուրս
ցցված ապառաժների
վրայով
զարնվում է իրեն սեղմող նեղ կիրճի սեպ կո­
րերին, իսկ արևելյան
ծայրն
իջնում է Արաքսի ափին, այնտեղ, որտեղ
ձախ
ափին դիմացն են գալիս
Սևքարի
(
Ղարադաղի)
լեռնաշղթայի
Զ"Հասարի,
հնում՝ Դիզա փա յտի, ավելի ուշ՝ Զիարաթի գա դա թի ց փռվող դարավանդներր
—
այժմյան
Սաֆարլոլի և Ղարաղոնլոլի սահմանապահ
կայանների
մոտ։ Սևքա­
րի (Ղարադաղի)
լեռնաղեղի կռնակը կորացած է դեպի Իրանի ներքին գավառ֊
ներր և իր հարավային
լանջերով զառիթափ կտրվում է դեպի Ահարի և Աջի–
չայի դետահովիտներր,
իսկ դեպի հյուսիս արձակում մի քանի գրեթե զուգա­
հեռ երկար լեռնաբազուկներ,
որոնց միջով գետերր ուղղվում են դեպի Արաքս
և այստեղ բավական
լայն հովիտներով
բացվում
են գրեթե Աանգեզոլրի դե֊
տաբերանների
դիմաց։
Այսպիսով
դլոլրություն է րնձեռվում
ձախակողմյան
հովիտներով
անցնելու աջակողմ յաններր։
Սևքարի (Ղարադաղի)
լեռնաղեղր
մի դժվւսր հաղթելի պաշտպանողական
պատնեշ է հանդիսացել
Զանգեզոլրի՝
Սյոլնիք֊Սիսականի
եռանկյունու
համար Իրանի բարձրավանդակից
ներս խու­
ժել փորձող մարդկային
հոսանքների առջև, և ինքր Ղ
ա
րադաղր
իր կուլտու­
րայով և անցյալով սերտորեն կապված է եղել պատմական
Սյունիքի
հետ։
Այսպիսով՝
եռանկյունին
հանդիսանում է հարավից փակված
աշխարՀ։
նրա արևմտյան և արևելյան
կողերր նույնպես
դյուրին մատչելի չեն, նրանց
վրա յով կարելի է անցնել
միայն սահմանափակ
հատվածներում։
Արևմուտքից
նրան Արարատյան դաշտի ավազանից անջատում է Զանգե­
զուր– Ալան գյ աղի լեռնաշղթան,
որը Անդրկովկասի
ամենաբարձր
շղթան է Աեծ
Կովկասից հետո, ունի չորս գագաթ 3 700 մետրից, վեց գագաթ 3 300 մետրից
և վեց գագաթ 3 000 մետրից բարձր։
Շղթայի
բարձրությունը
հյուսիսային
հատվածում
չի նկատվում, որովհետև այստեղ երկու կողմերից
նրան հարա­
կից են շատ բարձրադիր
մակերեսներ.
արևմուտքում՝
Դարալագյազը,
իսկ
արևելքում՝ Ղարաբաղի
հրաբխային
բարձրավանդակր։
Այս բարձր տախտի
վրա լեռնաշղթայի
լանջերն իջնում են թե՛ մեկ և թե՛ մյուս կողմր մեղմորեն և
միախառնվում
են շրջապատող
բլուրների և չինգի/ների
հետ։ Աեռր
(
ւ՝բ666Տէ>)
այն աստիճան խոնարհվում է, որ թամքոցները
դառնում են հազիվ
նշմարելի։
նույնիսկ մի տեղ նրա վրա յով արհեստական առվով Որոտանի
(
Բազարչայի)
ջուրը փոխադրված է դեպի Լա յոցձորի (Դ արա լա դյազի) Կեչուտ
(
Ղ"֊շչի~բա֊
1
Այդ ապառաժներից
մեկը
կոչվում է
Շահ-դաշ՝ Շահի քար։
Սրա մասին
հետևյալ
ժո­
ղովրդական
պատմությունն
է հյուսված,
որը նույնպես գրի է առել 1834 թ. Օրդոլբադից
Մեղրը
այս տեղերով անցած
ֆրանսիացի
հետազոտող՝
ՕսԵօՈՏ Ա6 ^ՕՈէբՇքՇԱՃ֊ծ, \
ք
Օ ^ Յ § 6 ՅԱէՕէՄ ճ ս
ՇՅԱԸՅՏՏ, ԲՅՈՏ,
1840,
հ. IV, էջ 42.։ Շահ֊Աբասը
տեսնելով, թե ինչպես քարը ամուր
կանգնած
է, կուրծքը դեմ է տվել
զարնող
ալիքներին,
որոնք
փրփրալից
ջարդվում՝
փշրվում են նրան
դիպչելով,
իբր թե բացականչել
է՝ «Տղամարդը ահա այսպես
պիտի
կուրծքը դեմ տա
թշն ս •
մուն»։
Ուղեկիցներից
մեկը պատասխանել
Է
Հ
«
Դա շատ հեշտ բան է, երբ մարդ այսպիսի
կռնակ
ւ՚ւնի» Ա ձեռքով
ցույց է տվել շրջապատող
հուժկու
ժայռոտ
զանգվածների
վրա;
15
Fonds A.R.A.M