բացվեցին,
Հողերը նույնպես դուրս են գալիս նրանց իրավունքից,
Մելիքները
մնացին սոսկ կալվածատերեր,
Գյուղերում նստեցին համայնքից ընտրված տա֊
նուտերներ՝
քօխվանէւ՝։
Երբ նախկին
մելիքներից
մի քանիսին
առաջարկեցին
պաշտոնները շարունակել որպես համայնքից ընտրված աանուտերներ,
նրանք
դա իրենց համար անպատվություն
համարեցին և հրաժարվեցին
0
,
Ավելի ուշ, արդեն XIX դ. երկրորդ կեսում, Մեղրին էլ ենթարկվեց
Գորի֊
սում նստող գավառապետին և Զ
ա
նգեզուր
անունր տարածվեց
նրա վրա էլ։
Այսպիսով նախկին չորս գավառները՝
Բուն 9,անղեօուրր, 11իսիանր, Կապանն
ու
Մեղրին
կազմեցին
Գանձակի
նահանգի
միացյալ ընդարձակ գավառ
(
Յտ9Ր6–
Այս դրությունը տևեց մինչև
Անդրկովկասի
բաժանվելը
առանձին
Հանրապետությունների,
որոնց միջև բռնկեցին
արյունալի
ընդհարումներ սահ­
մանագծերի
որոշման համար ծագած վեճերի հետևանքով։
Այս ազգամիջյան վե֊
ճերին վերց տվեց սովետական
իշխանության հաստատումր, երբ ցարական ժա­
մանակի ընդարձակ
առումով
Զանգեզուր
կոչվող գավառր բաժանվեց
երկու
մասի — արևմտյան կեսր միացվեց Հայկական
ՍՍՀ հանրապետությանը և պահ֊
պանեց Զանգեզոլրի գավառ
անունր, իսկ արևելյանր՝ Ադրբեջանական
հան­
րապետության
հետ։ Սակայն
այժմ էլ, երբ գավառր բաժանված է երեք վար­
չական շրջանների,
Զանգեզուր
անունր հասարակորեն վերապահված է հայ­
կական կեսին, ցարական
Զ
ա
նգեզոլրի
արևմտյան հատվածին, որի սահման­
ները չեն գծվում այն որոշակի լեռնագրական
բնական
ուղղություններով, ինչ
որ ցարական գավառը ուներ, երբ Զանգեզոլրը
ընդգրկում էր Զ
ա
ն գե զուր ֊Կոն-
գուր֊Ալանգյազի
և Ղարաբաղի
լեռնաշղթաների
ու Արաքսի տաշտի միջև գրտ–
նրված ամբողջ տարածությունր,
մի գրեթե հավասարակող
եռանկյունի, որի
հիմքն է Արաքսր իր փորած տաշտով, իսկ գագաթը՝ Ղ
ա
Բ
ա
բաղի
հրաբխային
բարձրավանգակի վրա նստած Չիլգյազ
—
2
327
մ
և Ալակայա
—
2 340
մ
լեռնա–
գագաթներր։
Այս եռանկյունու
մեջ սահման ր երկու
հանրապետությունների
միջև մինչև այսօր էլ մնում է աննշան ուղղումներով անփոփոխ
հատելովնրան
հյուսիսից հարավ գրեթե երկրաչափական
բարձրության
գծով։
Սահմանագիծն
սկսվում է Զանգեզուրի
շղթայի՝ Սառցալի (Սառչալի) գագաթից
—
3 597
մ, անց­
նում է Աղջկային կամ Ծղուկ (ՂըզբիՐողազ)
—
3 594
մ
և Մեծ Իշխանասար (Մեծ
Ւշիխլի) Սուրբ Օհաննես֊—Յ 467
մ
հրաբուխներով,
կիսում է Սև լիճ
(
Կարագյոլ)
գեղատեսիլ
լեռնային
լիճր և հասնում է այնտեղ, որտեղ Աղավնո, այժմ՝ Աղ–
Օղլան գետին միանում է նրա օժանդակ
Զ
ա
բոլխչայ
գետը։
Այստեղից սահ­
մանը մի փոքր տարածություն
րնթանում է Հագարոլ գետի հոսանքով և ապա
թեքվելով դեպի աջ՝ դիմում է հարավ, հատում է Որոտան (Բազարչայ)
գետին։
Այստեղ Որոտան գետր Խոտ գյուղից մի փոքր արևելք է և կոչվում է Բարդու֊
շատ, սահմանը
ուղղվում է Հագարոլ
գետին գրեթե զուգահեռ
մինչև Արաքս,
թողնելով
Ողջի (Օխչի) և Ծավ (Բ ասուակ գետերէ
՚
Լհրին Հուէէաները
Հաչաս֊
տանի, իսկ ստորին հովիտները, նաև Զանգելանի ստորադիր հովիտր, Ադըր–
բեջանի սահմանների
մեջ։ Արաքսի ափին միջհանրապետական
սահմանր վեր–
քանում է այն հրվանդանի վրա, որտեղ գետը մի կոր գիծ է բաշում Շ ահթախա
գագաթի
տակով։
4
Պ՚որհսի
մեչիք
Հարությունը,
Հուսեյնյանների
տոհմից։
5
Լալայհան է.,
Զանգեզուր,
Թիֆլիս,
1899,
էջ 11։
13
Fonds A.R.A.M