գօտիիդ մէջ դիր, ուտելէն
գնա,..։ Հայժողովուրդին
մեծագոյն
մասը թուրքերէն
չէր գիտէր։
Ա(Տա ցեղային
յարաբերութեանց
գլխաւոր
միջոցը,
լեզուն,,
որ բացարձակապէս
կը պակսէր։
Այս պայմաններուն
մէջ ապրող
կինը, որ դատապարտուած
էր իր գիւղի
սահմաններուն
մէջ ապ­
րելու , միշտ աւանդութիւններր,
սովորոյթնեբը եւ լեզուն խստամ­
բեր սրբութեամբ
մը անվթար պա Հեց. ան Մսաց վստաՀելի բառա­
րանը պտուղներու,
ծաղիկնելտւ,
բոյսերու , միջատներու, թըո -
չուններու բազմատեսակ
անունն երր արտայայտող
զմայլելի բա֊
սերուն,
որոնք մատենագրութեան
մէջ կամ տարտամ
իմաստով
Հետք մ՛ունին, կամ բնաւ,
չունին։
Մեր Հայրենակից
քուրդերը,
ինչպէս թուրքերը,
ներքին ինք­
նազարգացման տեսակէտով, ալ աւելի դժբաղդ
էին։
Բազմաթիւ
քուրդ
գիւղերէն ոչ մէկը դպրոց
ունէր։
Անոնք կրօնական պաշ­
տամունք
չօւնէիՏէ ընդՀանրապէս,
բայց
Հայոց ուխտատեղերը
կը
յաճախէին եւ ունէին
նոյն աւելորդապաշտ
ու .թիւնները
նուիրա­
կան ժայռերու,
ծառերու ու աղբիւրներու
մասին։
Թու րքերը մէկ վարժարանի
նմանող Հաստատութիւն
մը
միայն
ունէին
քաղաքին
մէջ, պետական Հսկողութեամբ
ու նիւթա­
կան մատակարարութեամբ
կառավարուած։
Ասոնց չունէին, գիւ­
ղերու մէջ ո՛չ մէկ մզկիթ։
Չունէին տօներ,
Հանդի սու թիւններ
,
կառավարութեան
դերը, զանոնք առաջնորդելու
գործին մէջ, միշտ
ժխտական
Ձնացած է։ Ուստի ասոնք ոչ մէկ կերպով
աչքառու
դիրք մը ունեցած
են , եւ Ձնացած են իմացական
տեսակէտով
շատ յետագէմ։
Ասոնք Հայ գիւղացիին
Հանդէպ, կը տածէին բա­
ցառիկ
գնաՀատութիւններ,
որպէս առաւելապէս
օժտուածի, եւ
եթէ անոր նկատմամբ
չարագործութիւններու
կը դիմէին, պար­
զապէս պատասխանատուն
կառավարութիւնն
էր, իսկ դրդողները
,
այն չարագործները,
որոնց արդէն յիշատակութիւնն
ըրի։
ԱՀա, այս պայմաններու
մէջ ապրող Հայ գիւղացին, իր
շուրջը բարոյական ու քաղաքակրթիչ ոչ մէկ զօրաւոր ազդակ կը
գտնէ՜ր, ընդՀակառակն
ինքն
Էր որ կը գտնուէր
ընկերային
բարձ­
րագոյն աստի՛ճանի
մը վրայ, եւ իր այս վիճակն էր որիր վրայ
Հրաւիրեց՝
նախանձ, Հալածանք
որ իր մէջ շեշւոեց
ազգային ա–
լանգութեանց
պա Հպան ման անխորտակելի
Հակում
մը եւ որ վերա
ջապէս իր փճացումը
վճռեց»,Հ
Fonds A.R.A.M