Այգ նպատակին ծառայած
են՝ Եկեղեցի, Աւան դո ւթ իւններ,
Աւելոր֊
դա պաշտ ո ւ թի
լ
՛
եներ, ուխտավայրեր, ուխտ ագեաց ութ իւններ, պար–
բերական
տօնակատարութ
իւններ,
Հանդիսութիւններ,
պարեր,
Հաւաքական խրախ՜ճանաթիւններ
Բարեկենդանի,
այգեկութներու
Հարսնիքներու եւ ուրիշ առիթներով, միշտ Հայ գիւղացիին Համար՝
ոգեւորութեան,
զգացուՅհերու
կենդանութեան
եւ ազնուական
ձղտուաՈաերու վերանորոգիչ ու անսպառ
աղբիւրներ եղած են։ Ա–
սոնց վրայ կ՚աւելնայ, նաեւ,
ւ|եւփ գիււլեաւն
բնակ չու թեան, մայ­
րաքաղաքին
Հետ, Հեռաւոր անցեալէ մ՛ի վեր ունեցած
շփումը յա­
րատեւ պանդխտութեան
ձեւին տակ։
Պանդխտող
Հայ գիւղացին,
Պոլսէն
Հայրենիք կը տանէր*
դրամ, մշակւյթի
սէր, ուսման Հաճոյք, եւ գեղեցկութեան
ճաշակ։
ԲայՅ՛ Ի՚
ս
1
աարօրինակօրէն Հակասս կան երեւոյթ, ան կը խորշէր
քաղքենի կեանքէն, սովորոյթներէն ու տարազէն , զանոնք գռե–
Հիկ եւ օտար կը գտնէր ու կ
յ
արՀամարՀէր. իր սովորութիւնները ,
տարազը , կը նախընտրէր։
*
Ր արՀամարՀէր
նոյնիսկ
Պոլսական
բարբառը,
նոյնիսկ իր քաղաքին բարբառը։
Եթէ մէկը, սովորա­
կան խօսակցութեան
ընթացքին՝ (ւկուտեմ, կր գրեմ, կը տեսնեմ,
ո՛չ...» ըսէր, փոխանակ՝
«
կո՚ւտիմ, կր գրիմ, կր տեսնամ, չ՛ը ..
ըսելու «Հա՛, Իսթանպոլցի՛
ը էղեր...» ըսելով կը
Հեգնէին։
Սակայն
խո րապէս
կԳնթարկուէր
Պոլսոյ
մտաւորական
շարժման,
պատկառանք
կը տածէր
Համբաւաւոր
ուսուցիչներու
Հանդէպ, կը սիրէր վարժարանը եւ մասնաւորապէս
Պոլսոյ Եկե­
ղեցական երաժշտութիւնը, եւ ամէն ճիգ չէր խնայեր
գաւառին
մէջ նոր վարժարաններ
ունենալու, եւ ունեցածները
բարւոքելու։
Բալուի Հայ գիւղերէն ոմանք, արդէն
1830
թու ականերուն
>
երեց վարժարաններն
ունեցած
են. 1850-1859
թուականներու.
Մելքոն ԿիւրՀեան (կանդ)
իր նախնական
ուսումը Հավաւ
գիւ՛
ղի վարժարանը առած է։
Հայ գիւղացին ո՛չ կրնար թուրքերէն, եւ ոչ ալ քրդերէն
խօ­
սիլ, բացի լեռնաբնակ
գիւղացիներէն,
որոնք քուրդերէն
չէին զա­
նազանուեր եւ սա Հուն քրդերէն
կրնային
խօսիլ։
Այրերէն
քիչեր
միայն կրնային կոշտ թուրքերէն
մը խօսիլ։
Իսկ կիներէն
միայն
տարէց տանտիկիններէն
ոմանք։
՛
Բուրդ մը, ճամբորդութեան
մի­
ջոցին, Հայու մը տունը կը Հանդիպի եւ տանտիկնոջ կը խնդրէ որ
հրեն Հաց մը տայ. այս վերջինը կը պատասխանէ , «քը՚րվա,
քը՚ր–
վա, աքմակ եօք, կէթ, սափաթտա պիր, կուտ վար, ա՛լ
վարդադ–
ջւփկտսւ
թրջել էթ, գի՛ր գւյտընա, կե՛ր ու գնա...։» ԿնքաՀայր,
կնքաՀայր, Հաց չկայ, սակառին
մէջ կուտ մը կայ(տես բառարան
նը), գնա՝, ա՛ռ, տար Վարդաղբրիկ
(
աղբիւրի մը անունը)
թրջէ՛
Fonds A.R.A.M