շատ լաւ գիտէ: Եւ ատեն, ատեն, հայկական տրաւքն է որ կը քակուի
իր այրած սրտէն, էջ սա է յ , հատուած աո. հատուած:
Անցեալէն մնացած տիպար մը, որ դեռ կը յամենայ վերակեն­
դանացնել հայկական ոգին, վաթորկոա աշխարհի մը մէջ : Յամենայն
դէպս, պզտիկ բան չէ վերստեղծել մոխրացած կեանքի մը շբյապատս
ւււ աւանդութիւննհրը, րայց Տէօվլէթեան ընտանիքի այս նահապետը
տակաւին կըպահէ շուքը իր նաթ-ալի երկրին։
Աշխարհ եկած արծուհբոյնի ապառաժուտ կողերուն վրայ , 1876
Ցունուաբ 28ին, Սարդիս աղբար իր մորթին վրայ կրած է ցեղին
տառապանքը։ Որպէս մօտաւոր ազդականը Գ՚արահիսարի հերոսին՝
Ղուկաս աղբօր, զարմանալի չէ ուրեմն որ աննկուն պայ քարող մը
եղած է իր բովանդակ կեանքի ընթ՛ացքին։ Հայրը՛ Խաչիկ Տէօվլէթ–
հան, գաւառակի մը ելեւմուտքի պաշտօնեան, կը կորսնցնէ իր տունը
եւ ամբոդշ ունեցածը անհաշուագիտութեա՚ն երեսէն: Այ նուհհտեւ,
Գարահիսաբէն 70 քիլոմեթր հեւաւն կերսսաիս դաւաաոկը հաստատ–
ուհլով, պատանին Սաբզիս ստիպռւած կիսաւարտ կը թողու քաղաքին
վարժարանը եւ վախն) ի վախն կ՚ըլլայ դերձակ, շրջուն վանաււորդ,
կօշկակարի աշակերտ եւայլն:
Համիտեան նախճիրները, 1895ի օրերուն, դարձեալ կը վերի­
վայրեն գաւառի Հայութեան կեանքը։ Երզնկայի մօտակայ այդ
կերնանիս գաւառակն իր կարգին կը տեսնէ թրքական եաթաղանին
փայլատակումը։ Վերստին կողոպտուած, տուն տեղ կորսնցուցած,
Տէօվլէթեան ընտանիքը կը վերադառնայ Գարահիսար:
ք*ոլոր այս հալածանքները, հարստահաբութիւնները եւ կոտորածի
սարսափները, — որոնք միշտ ալ Դ՛ամոկլեան սուրի պէս կախուած
կը մնային Հայաշխարհի գլխին, — ծանրօրէս կը հիւանդացնեն
Սաբգիսի հայրը։ 1896ի Ապրիլի վհբյի.6. շաբթուն, դժբախտ մարդը
կը կանչէ իր երկու զաւակները եւ անոնց հետեւեալ պատուէրը
կուտայ •
—
Տզա՛քս, ես այս հիւանդութիւնը լաւ չեմ տեսներ, կրնայ
ըլլալ որ մեռնիմ։ Թող իմ կտակս ձեզի այս ըլլայ, որ դուք չմնաք
այս երկրին մէջ • օր մը Թուրքը նոբէն մեզի պիտի ջարդէ: Ավաո՚՚ս,
ես ձեզի հօբենական բան մը չեմ կարող թողուլ, որովհետեւ Թուրքերը
իմ մուխս մարեցին • եղբօրս երկու տզաքը եւ փեսան ալ զարկին՛:
Ահաւասիկ, այս է իմ վերջին կամքս:
Մայիսի սկիզբի օրերու՛ն, երբոր Սաբգիսի հայրը կը Փակէր իր
աչքերը, ընտանիքի բոլոր անդամները կը հեռանան Գարահիսաբէն:
Մնացեալը մեկնաբանութեան չի կաբօտիր:
Այս հակիբս կենսագրականէն վերջ, — որ ընթերցողին կը ծա­
նօթացնէ դիմագծութիւնը յուշագրին, — այժմ վերադառնանք իր
գործին: Շատ համեստ է Սար զիս աղբար իր առաջադբութիւննհրուն
մէջ , ինչպէս կը վկայէ իր գրքին նախաբանը–
Fonds A.R.A.M