38
սկիզբները հասարակաց ապուր բաշխելով, անոնց իբրեւ օգտակար
ու աշխատասէր տարր մը դիւրութիւններ ընծայելով բնակելու,
տեղաւորուելու հւ գործելու։ Կատինահայերը Եագոլպ
Չէլէպիի
դրուատիքի արժանի այս արդիւնքը գնահատելու եւ յաւերժացնե­
լու համար ետքէն աո երախտագիտութեան անոր շիրիմը կը դրոլա–
գեն իրենց համբաւաւոր արհեստին յախճապակի տապակներովը
(
բԽօսՇ ) * Իսկ ապուրի յիշատակը դարերով անջնջելի կը մնայ
կուտինահայերու մէջ, որոնք մինչեւ նոր ժամանակները աւանդա–
թար կը պատմէին, թէ Եագուպ Չէլէպի իրենց նախնիքը կերակրած
է ։ Միեւնոյն աւանդութիւնը Թուրքերն անգամ պահած էին իրենց
քաղաքակից Հայերը կոչելով «Չօրպաճի»ներ եւ կը համարէին զա­
նոնք ալանդ ձգոլած նոյն Ս ուլ թանէն , անոր համար ալ կուտինայի
մէջ միշտ համերաշխ ապրելով անոնց հետ ո՛չ 1895–1896ի դէպքե­
րուն ջարդած են եւ ո՛չ 1915ին թոյլ տուած են տեղահան Ըլլալու,
մանաւանդ թէ նոյնիսկ զէնքով պաշտպանած են փէմալտկա1ններոլ
դէմ 1919ին, որ էրիկ մարդիկը չաքսորուին։
կուտինայի եկուորներու նախկին հայրենիքն էր Ցղինա կամ
Ցղնա գիւղաքաղաքը, որ կը գտնուի Երասխի ափերուն վրայ՝ մօտ
Սիւնեաց(1) նահանգին ՚հախիջեւան եւ Ագուլիս քաղաքնհրոլն:
Թէ ի՛նչ եղած է շարժառիթը Ցղնացիներուն տեղափոխու­
թեան՝ անոր պատմական բացայայտ տուեալները կը պակսին: Ա յ­
նու հանդերձ ժամանակի քաղաքական անհանդուրժելի հանգամանք­
ներէն կրնայ մակաբերուիլ, թէ անոնք հարկադրուած պէտք է ըլ­
լան լքելու խուճապով իրենց բնագաւառը եւ այլուր փնտռելու կեան­
քի ապահովութիւն եւ անդորրութիւն: Վասնզի ինչպէս նախընթաց
ժամանակաշրջաններուն Թուրանական ցեղախումբեր Հայաստանի
ժողովուրդին խժդժութիւնսեր ըրած էին, նոյնպէս եւ ԺԴ՛ գարուն
վերջին քառորդին՝ գազանաբարոյ Լէնկ-Թիմուր ասիական երկիր­
ները հերթով ասպատակած եւ անլուր նախճիրներով ահ ոլ սարսափ
սփռած էր ամէնուրեք եւ հուսկ իր արշաւանքներու ընթացքին եկած
բանակը հաստատած էր Արցախ(2) եւ Սիւնիք նահանգներու մէջ,
ուր կար նաեւ Ցղնա աւանը:
Արդեօք չէ՞ կարելի բացի Թուրք-Թաթար հարսաահարու–
թիւններու դրդապատճառէն՝ ենթադրել նաեւ, որ Ցղնայի բնակիչ­
ներուն գաղթելու թելադրած ու հրաւէր կարդացած ըլլայ էագոլպ
Ի • Չէլէպի, որ անշուշտ անոնց պիտանի ժողովուրդ մ՚ըլլալը ճանչ–
նալոլ առիթն ունեցած էր ճիշդ այն միջոցներուն, երր ինքն ալ իբ–
(1)
Այժմ
ա րոլր-ՀյԱւխէշեւան
փոքր
Հանրապետութիւն
Ա֊
տրրսլկյճանի
ներքեւ։
(2)
Այ^՚մ
ՂյարարաէԼ Աարպէյճանէ
ենթակա
յ :
Fonds A.R.A.M