39
րեւ անիրաւուած մէկը Սխ-նեաց աշիարհը փութացեր էր Լէնկ-Թի–
մուրէն աղերսելու, որ անոր հեզինակութեամթը եւ օժանդակոլ–
թեամրը Պայազիտ Ա-էն րոնագրաւուած իր երկիրները վերստին
ձեոք ձգ է։
Խնդրոյ առարկայ գաղթականութեան համար եղած փաս–
տարկութիւնները կամ պատնաոաթանութիւնները ինչ ալ ըլլան,
այսօր պատմական անհերքելի իրողութիւն են սա՛ երկու կէտերը, որ
կուտինայի Հայերը գաղթած են.
1–
Սիւնեաց նահանգի Գողթն գաւառի Ցղնա աւանէն։
2.
կէրմիան Սուլթան Եագոլպ ր. Չէլէպիի օրով ԺԳ • գարուն
վերջերը կամ ԺԵ– գարուն սկիգրները։
Այն ժամանակները, որ Ցղնացիները գաղթեցին կուտինա,
բովանդակ Հայաստան, նոլանուած էր Լէնկ-Թիմուրէն, եւ որով­
հետեւ անոր տիրապեւոած այլ երկիրներու շարքին Հայաստանի հա­
րեւան Պարսկաստանն եւս կար եւ անոր հետ մէկ պետութեան մաս
կը համարուէր, ասկէ կուտինահայերը հայերէնէ թրքերէնի փոխ–
լած իրենց բարբառով միշտ կը յիշատակէին* թ-է
«
պիզ
Աճէմիսաան–
ա ան
կէ լմէ շիղ»
:
Ասիկա հնալանդ շփոթուած վարկած մըն է, որ
պէտք է սրրագրուի եւ վերի բացատրութեան համաձայն հասկցուի
Հայաստանի՝ եւ ոչ թէ բուն Պարսկաստանի համար, ուր ԺԵ* գա­
րուն ոչ Ցղնա հայաբնակ գիւղ մը գոյութիւն ունի եւ ոչ ալ առհա­
սարակ ետքէն օ ահա բասի Այրարատեան գաւառներէն իսպահան
փոխադրած Հայ գաղթականութիւնը կար, ինչ որ շատ ուշ՝ 1605ին
տեղի ունեցած է :
Պէտք է գիտնալ դարձեալ թէ կուտինացի Հայերուն ամբող­
ջութիւնը միայն Ցղնացիներէ չի բաղկանար, այլ անոնք մեծամսւս–
նաբար կը կազմեն Հայ զանգուածին կորիզը, որուն վրայ հետագայ
դարերուն Հայաստանի զանազան քաղաքներէ եւ այլ հայաբնակ տե­
ղերէ ընտանիքներ գալով աւելցած են։ Անոր հակառակ կուտինայի
ընդհանուր Հայութիւնն եւս մնալով կեդրոնական գաղութ մը՝ ժա­
մանակի ընթացքին ճիւղաւորուած է դէպի էսկիշէհիր, Պրուսա եւ
այլուր բազմաթիւ ընտանիքներ իրմէ ցրուելով եւ այսպէս նոյն տե­
ղեր երկրորդական գաղութներ ձեւացուցած է» :
Բոլոր
ա
յ
ս
աեսոլթիւններոլն
մէք ճշմարտութեան
կորիզներ
կան՛, սակայն
շաա
բան
ալ
մութ
է սրբագրութեան
եւ
մանրազնին
ուսումնասիրութեան
կարօտ
։
Մ/՛ակ
անվիճելին
այն է որ
կ ուտին ա Հայաբնակ
ըլլալ
սկսած
է
Ժ
Ր • գարէն
սկսեալ
յ
իսկ
այն աեսոլթիլնը
որ Հայերը
Կ՚՚ւտինա
բերած
են այս
ար֊
Հեսաը
Պարսկաստանէն
եւ իրենց
Հոն Հաստատուած
Օրերէն
զբա­
ղած– են յախճապակիներու
շինութեան
գործով
շ ա ա Հաւանական
է
Fonds A.R.A.M