լաքում
էր* գլխաՀարկ,
Հողային
Հարկ,
թէմէթու,
ոչխարի
տուրք
,
ինթիգալ,
բնակարանաց
Հարկ,
կրթական,
տուրք,
ճանա–
սլարՀաց , կամուրջների
տուրք,
ննքեցելւոց
գոյից
տուրք,
տա–
սանորգի
տուրք :
Տասանորդի՝
աշարի
տուրքի
տակ
Հասկացլում
էր
ցորենի,
գարու
եւ րնդՀանրաաէս
ՀացաՀատիկների
,
այգիների
եւ
զանա­
գան արմտիքներից
եւ. խոտից
գանձած
տուրքչլ
:
Երբեմն
նորգը էանում է մէկ եօթներորգի
,
իսկ շատ յաճախ
«
խ եղս գ ի ւ ­
ղացիին հհա կիսովին կը բ աժնեն » : « Ա յս ամէն գրկանք ները թ է ե ւ
օբինաց հակաււակ են ե ւ ժողո վ ո ւ ր դ ը կը բ ողո ք է կառավարու­
թե ան, սակայն, դ ա տ աւորներ պաշտպան եւ շահակից են մ ի ւ լ –
թ է ղ ի մ ի ն , ուստի ե ւ անլսելի կը մնայ բ ողո քն , ե ւ խեղս գիւղացին
ձեււք ծ ո ցը դ ր ա ծ ՝ յուս ահա տ տուն կը դ ա ւ ւն այ » * ) :
ք՚այց աւելէ ծանր է Հարկերէ
ել տուրքերէ
Հաւաքման
ձեւր՛
բերենք
մ է օրէնակ
մէայն
նոյն փաստաթղթիս
.
«
կ ա ռ ա վ ա րո ւթիւն
յա տ ու կ ոստիկաններ ո ւ նի , ղոբս կը գ ործ ա ծ է տրոց հա ւ ա քմա ն։
Ամբողջ տարին անոնք գ իւղե ր ո ւ մ է ջ փոփոխակի կը շրջեն ձիով,
իրենց ուտելիքը պէտք է լինի մս եղէ ն , ի ւ զ ե զ է ն , կ ա թն եզէ ն ե ւ
համա դ ամ խորտիկներ • ձիոց ալ ՝ գ ա բի , խոտ , յ ա ր դ , ե ւ մ է կ ոս­
տիկանի ծ ա ռ այո ւթե ա ն համար ալ երկ ու մա ր դ ՝ մէկն իրեն եւ
միւսն ալ ձիուն • • • Երբ գ ի
լ
զ ի մէջ մու տ կը գ ործ են, իբր մ ե ծ բ ը ռ –
նա ւոբ կը վարուին ժողո վ րդ ե ան հետ • մինչ կէս գիշեր տնէ տուն
հաւաքելով մարդիկ կը բանտարկեն իրենց իջեւանի ախոռի մէջ ,
ապա՝ մէ կիկ մէ կիկ կանչելով, տ ուրք տուողներ ծ ե ծ ե լո վ ՝ կ՛ար­
ձակեն, իսկ մնացեալ անկարողներն չուանով մը սեան կը կապեն
պինդ եւ մերկ ացնելո վ կամ հանդ երձներո վ ՝ կժո վ ջուր կը լեցնեն
գլխուն ե ւ կը ծ ե ծ են, սրա գ գ լխու վ ր այ վառ կը դնեն՝ պահանջե­
լով, որ անշարժ մնայ մին չ ե ւ առաւօտ– • • Ոմանց ալ անասնոց ե ւ
կենդանեաց ազբհբ ո վ բեբաննին ե ւ երեսնին կ՛ածեն, ա յ լ ե ւ ա յ լ
չարչարանքներ կուտան, մին չ ե ւ որ մարդ կը պաբ տ աւոբուի կամ
բբ անասունը եւ կամ իր ս տ ացուա ծքը կիսա գնռ վ ՝ 100 ղուրուշի
բանը 20—30 ղուրուշի վաճառել ա յն մսավասառին, որ հետերնին
կը տանին շահակից լինելու համար»...
Այս գրութէւնը
բացա–
ռոլթէւն
չէր
,
յատուկ
չէր մէայն
Ա ասուն
ի եւ $արօնի
Հայութեան
,
այլ
բնգՀանուր
երեւոյթ
է ր
%
Համատարած՜
ամբող^
Օսմանեան
Հայաստանում
ւ
Եւ
11
չ մէայն
սլետու
թիլնն
էր ՀարստաՀարում
Հայ
գէւղա–
ցուն՝ կապալառուների , «աշաբ գնտզնհրի», մի ւ լ թ է գ իմն ե բ ի ,
պաշ–
աօնեաներէ
,
ոստիկաններէ
ու վաշխառուներէ
միջոցով,
այլեւ
* ) «
Դրօշա կ » , 1912 թ – , է ջ 252։
36
Fonds A.R.A.M