րե խնամիչ
իշխանութիւն
ո դեր չունէր եւ սլա տ ա ս խ ան ա ա ո
լ
չէր
է
Հայոց Հասարակական
Հոսանքների
մէկ թ ե ւ ր չափազանց
նուի
ր—
ուած՜ էրՕսմանեան
պետութեան
եւնրա վարիչներից էր սպասում
Հայոլթեան
րախաի
տնօրինոլթ
իւնը : /* այց շուտով
սրանք
ԷԷ
Համոգուեցին
,
որ թրքութիւնր
իր րոչոր խաւերով
ու
քաղաքական
վարիչներով
Հետապնգում
է շատ ո ր ո շ նպատակ՝
թո ւլ ա ցնե լ , |ւս—
պաււ ոչնչացնել հ ա յ ո ւ թ ի ւ ն ը իր պատմական հ ա յ ր ե ն ի ք ո ւ մ ։
Այս
նպատակով
,
յԼ^—րգ դարի
կէսերից
սկսած՛
,
մեծ՜ քայլեր էին ար–
ւում
Հա յա աո ան ր թրքացնելու
Համ ար . քաղաքները
չցլում
էին
թուրքերով,
սա Լ ոծ ւ ո ւմ էր թուրք
գիւղա ցիոլթ
իւն , /* ա լկւսննե—
րի ց եկող գաղթականներին
եւ կովկասից
գաղթող
չէ բքէ
զնե
րին
տեղաւորում
էին Հա յկական
Հողերի
վրա
յ , պետական
պա շտօն–
եաների
թի
լ
ր
աւելտցւում
էր ,
ոօ
ՐՔ
ո լ
ղինուոր
,
ոստիկանութիւն
էին
լեցնում
Հա յաստանի
քաղաքներն
ու գիւղերր : Արանց ից շա­
տերը
ներելի եւ աններելի
միջոցներով
Հարստանում
էին, գառ—
նում
մնայուն
րնակիչ
գրաւելով
քրիստոնեաների
կալուած՜ները՛.
Եթէ Օսմանեան Հայաստանը դ արի աոաջին կիսին քրդ անում է ր ,
երկրորդ կիսին նա սկսում է ր թրքանալ , թէ պ է տ դ անդ աղօրէն :
(
թրքացման
այս գործ՛ողութիւնը
ուղղուած՛ էր արեւմուտքից
արե­
ւելք եւ
19–
րգ Գ
ա
րի
Վյ՚րէյէ" գ
ռ ո
֊
եւսիր մ՚էֆ չէր առել րով անգ
ակ
Հայաստանը։
Պատմական
ի րադա րձութեանց
Հետեւանքով
Հայութեան
Հա
յ–
Ր
ռս
իքր
կենսական
արժէք էր ստանում
թուրքի ել կայսրո
աս
ապագայի
տեսա կէտ
ի ց : Հայաստանի
Համար
այժմ
պիտի
պայ–
քարէին
երեք
ուժեր
նրա քաղաքական տ էրը՝
թուրքը,
նրա
պատմական տ էրը՝
Հայը,
նրա իրական տ էրը՝
ք
ո
*–
րգր՛
Թո ւրքը
Հա յա սա ան ը
Համ արում էր իր Հա յր
ռԱ
իքի
անբաժան
մ ասն ի կը ,
առանց որի իր տիրապետութիւնը
Փոքր
Աս իա յում ի
ս
կ կը վր~
տանգուէր
:
փ ռ ւր դը
տարբեր
ձե ւով Հայաստանը
դար ձնում էր
քրգական
եբկիր
։ *
Լե բա ծ՜ն ո ւ ո ւլ
հ ա յը
իր պատմ ական
Հա
յր
ռս
իքԸ
աշխատում
է ր վերապաՀ
ել իրեն եւ ա յնտեղ
տեւականացնե
լ ու
կառուցանէ
լ իր ապագան : Եթէ Գ
ա
րէ առածին
կիսին
Հայաստա­
նին տիրելու
Համար
պայքարում
էին թուրքը եւ քուրդը,
երկրորդ
կիսին
մրցողների
շարքում
աւելացել էր եւ
երկրի բնիկ տ էրը՝
հ ա յ ը ։ Այս է իմաստը 19–րդ դ արի վհրջին կա տ արուած քաղաքա­
կան մ ե ծ դ է պ ք ե բի ՝ Հայկ ա կ ան Հարցի եւ հ ա յ հասարակական
գ որ ծիչնե րի ու մտ աւորա կ անոլթե ան հետ ապնդած նպատակնե­
ր ի :
Բայց որպէսղի այս պայքարը
յաջողութեամբ
տարուէր
,
Հա­
յութիւնն
ինքը պէտք է վերակառուցուէր
,
Հոգեկան
յեզա*ր$ման
ենթարկուէր
:
Օ0–80
թոլերը
իրօք այգ վերակառուցման
ԼրՀ
աս
ԷՀ
եղան՝ պա յծ՜առ ազգա
յին ինքնաճանա
չո լթեամբ
օժտուած՜ Հա–
34
Fonds A.R.A.M