սար ջրերը դեպի Մայր Արաքսը, խաոնելու իր վիշտը նրա մեծ վշտին։
Այստեղ ընկերս վաո տպավորությունների մեջ մխրճված, իր պատանե
կան երևակայությամբ իմ աոջև նկարագրում, պատկերում ու բացա
տրում էր, թե ինչպես կարող էր լինել Կույսի ամրոցը դարեր աոաջ, երր
կենդանի էր նա ա
շնչուն։ Պատկերավոր նկարագրություններով ու օդի
մեջ ձեռքի լայն շարժումներով նա ուրվագծում էր նախկին կանգուն եկեղե
ցին, հարակից շենքերն իրեն շրջապատող աշտարակներով ու պարիսպնե
րով և այնտեղ ապրող բնակիչներով։
Մ ե ն ք որոշեցինք հրաժարվել դժոխային կածանից և վերադառնալ այլ
ճանապարհով։ Կույսի ամրոցի հարավ-արևելյան կողմով, չնայած ոչ մի
կածան ու արահետ չկա, բայց հազարապատիկ դյուրին է իջնել դեպի
Ախուրյանի ձորը։ Այդպես էլ արինք։ Այդ կողմը, որ ժամանակին ամրաց
ված է եղել պատնեշներով, այժմ փլատակների կույտի է վերածված։ Արջի
ճանապարհներով վայր իջանք Ախուրյանի ձորը, որտեղից հնարավոր է
վերադառնալ միայն Ծաղկոցաձորով։
Ախուրյանի ձորից մենք թեքվեցինք դեպի աջ և մտանք Ծաղկոցաձոր։
Այստեղ մեր աոջև բացվեց ծաղկավետ մի լայն հովիտ, որի միջով հոսում
է Անի վտակը։ Նրա հունի ափերը բռնել է եղեգնուտը։ Այդ գեղեցիկ հովիտը
գնալով սեղմվում է և ապա
դարձյալ աստիճանաբար լայնանալով, ոլորա
պտույտ ձգվում է դեպի հյուսիս։ Ահա այդ ձորի շավիղներով վերադար
ձանք Անի։
Ստորերկրյա Անին իր մութ ու խորհրդավոր ուղիներով ծանր տպա
վորություն էր թողել Միքայելի վրա։ Եվ այդ հոգեկան վիճակը աստիճա
նաբար վերացավ, երբ հետևյալ օրերին մենք այցի գնացինք Ապուղտմ–
րենց ու Փրկիչ։ Այդ երկու գեղակերտ կոթողները 11-րդ դարու հայ հան
ճարեղ ստեղծագործ մտքի արտահայտություններ ե ն ։
Ահա «Փրկիչ» եկեղեցին։
Ն ա իր նազելի կաոուցվածքով, որը խրոխտ վեր
է խոյանում ոսկե
հատման գեղեցիկ համաչափությամբ, կանգնած է մեր աոջև իր սիգա
պանծ տեսքով, որպես գեղանի մի կույս։ Նրբագեղ որմնասյուներն ու
աղեղները, երկու շարք, պարուրում են եկեղեցու բազմանկյուն
իրանը։
Մուտքը չնայած փոքր է, բայց քանքարավոր ճարտարապետը նրան տվել է
պատկառելի տեսք և գեղեցիկ ու խիստ արտահայտություն իր պարզության
մեջ։ Մուտքից վերև, արտաքուստ հարթ տարածության մեջ, հեղինակը զ ե
տեղել է գողտրիկ, բոլորակ մի լուսամուտ, որը եկեղեցուց դարս եկողի հա
մար ծառայում է նաև որպես
ուղեցույց։
Մեր ուշադրությունը գրավեց այն բարձրաքանդակ, գեղեցիկ շղթան,
73
Fonds A.R.A.M