րամ է Օրա էությանը հը դարերի փորձով ա աննախընթաց վսեմ արվես­
տով։
Եվ իսկապես, տարիներ անց՝ պատանու այս հանդիպումը հայ անցյա­
լի նշխար ներին տալիս է իր. արդյունքները։
Մի օր Միքայելի հետ որոշեցինք այցելել ստորերկրյա Անին։ Անիում
մինչև օրս հայտնի է երկու ստորերկրյա անցք, որոնք առաջնորդում են այ­
ցելուին հավիտյան խավարի մեջ խորասուզված աղիներով դեպի երկրի
ընդերքը։
Այդ անցքերից մեկի երախը բացվում է Միջնաբերդի տակ՝ Ծաղկո­
ցաձորի կողմից, բազալտե կ ա ռ զանգվածների մեջ։ Իսկ երկրորդինը՝ Տիգ­
րան Հոնենցի եկեղեցու մոտ, Ախուրյանի ձորի կողմից։ Այս երկրորդ ստոր­
երկրյա անցքը, ուր մարդու միտքն ու բրիչը փորել, մխրճվել են պեմզայի
զանգվածների մեջ ու մտել երկրի խորքերը՝
իր մոլորուն աղիներով
մարդուն առաջնորդում է դեպի անհայտություն։
Մենք նախընտրեցինք առաջինը, թողնելով երկրորդը հետագային։
Ահա սողալով մտնում ենք ներս։ Անցքը գնալով ընդարձակվում է թե
բարձրությամբ և թ ե լայնությամբ, այնպես որ մի փոքր անց արդեն
քայ­
լում ենք կանգնած։ Շարժվում ենք խարխափելով մոմի տատանվող աղոտ
լույսի տակ, որը հաճախ մարում է և մենք թաղվում ենք թանձր խավարի
մեջ։ Օդը նոսր է ա խոնավ, և սարսռեցնում է մեր մարմինները, իսկ մռայլ
խավարը ճնշում է մեր հոգին։
Բավական քայլելուց հետո տեսանք, որ ճանապարհը ճյուղավորվում
է։ Պետք է ընտրել երկուսից մեկը։ Հարցականները շարվում են առջևդ և
չգիտես, թ ե ո՞ր աղին նախընտրես։
Չնայած բազում անգամ առիթ եմ ունեցել այդ մռայլ ա անհյուրընկալ
ուղիներով քայլելու, բայց երբեմն պատահել է, որ ես էլ եմ մոլորվել։
Շարունակում ենք մեր ճանապարհը՝
ուղղություն վերցնելով ա ջ ։ Մի
փոքր հեռու անցքը դարձյալ ճյուղավորվում է և քանի խորանամ ենք ներս,
մխրճվում ենք ճյուղավորումների մեջ, որոնք ոստայնի ցանցի նման խճո­
ղում ե ն մեզ։ Այստեղ իմ հիշողությանը դավաճանում է ինձ. մենք քայ­
լում ենք անվերջ ու անսկիզբ և միշտ դարս գալիս միևնույն կետում։
Մոգական աղիներ, որոնք գալարապտույտ ժապավենների նման ձըգ–
վամ են և գերեզմանային խավարի մեջ թաղված, իրենց սեղմված պաղ կո­
ղերով ճնշում մարդուն։ Մի պահ սոսկամ է անցնում մարմնիս միջով և
ակամայից դաժան մտքերը պաշարում են մեզ... Արդյոք դատապարտված
չե՛նք հավիտյան մնալու այդ անհրապույր մաթ անցքում, որպես մեր վեր­
ջին հանգրվանում։
Fonds A.R.A.M