րամ է Օրա էությանը հը դարերի փորձով ա աննախընթաց վսեմ արվես
տով։
Եվ իսկապես, տարիներ անց՝ պատանու այս հանդիպումը հայ անցյա
լի նշխար ներին տալիս է իր. արդյունքները։
Մի օր Միքայելի հետ որոշեցինք այցելել ստորերկրյա Անին։ Անիում
մինչև օրս հայտնի է երկու ստորերկրյա անցք, որոնք առաջնորդում են այ
ցելուին հավիտյան խավարի մեջ խորասուզված աղիներով դեպի երկրի
ընդերքը։
Այդ անցքերից մեկի երախը բացվում է Միջնաբերդի տակ՝ Ծաղկո
ցաձորի կողմից, բազալտե կ ա ռ զանգվածների մեջ։ Իսկ երկրորդինը՝ Տիգ
րան Հոնենցի եկեղեցու մոտ, Ախուրյանի ձորի կողմից։ Այս երկրորդ ստոր
երկրյա անցքը, ուր մարդու միտքն ու բրիչը փորել, մխրճվել են պեմզայի
զանգվածների մեջ ու մտել երկրի խորքերը՝
իր մոլորուն աղիներով
մարդուն առաջնորդում է դեպի անհայտություն։
Մենք նախընտրեցինք առաջինը, թողնելով երկրորդը հետագային։
Ահա սողալով մտնում ենք ներս։ Անցքը գնալով ընդարձակվում է թե
բարձրությամբ և թ ե լայնությամբ, այնպես որ մի փոքր անց արդեն
քայ
լում ենք կանգնած։ Շարժվում ենք խարխափելով մոմի տատանվող աղոտ
լույսի տակ, որը հաճախ մարում է և մենք թաղվում ենք թանձր խավարի
մեջ։ Օդը նոսր է ա խոնավ, և սարսռեցնում է մեր մարմինները, իսկ մռայլ
խավարը ճնշում է մեր հոգին։
Բավական քայլելուց հետո տեսանք, որ ճանապարհը ճյուղավորվում
է։ Պետք է ընտրել երկուսից մեկը։ Հարցականները շարվում են առջևդ և
չգիտես, թ ե ո՞ր աղին նախընտրես։
Չնայած բազում անգամ առիթ եմ ունեցել այդ մռայլ ա անհյուրընկալ
ուղիներով քայլելու, բայց երբեմն պատահել է, որ ես էլ եմ մոլորվել։
Շարունակում ենք մեր ճանապարհը՝
ուղղություն վերցնելով ա ջ ։ Մի
փոքր հեռու անցքը դարձյալ ճյուղավորվում է և քանի խորանամ ենք ներս,
մխրճվում ենք ճյուղավորումների մեջ, որոնք ոստայնի ցանցի նման խճո
ղում ե ն մեզ։ Այստեղ իմ հիշողությանը դավաճանում է ինձ. մենք քայ
լում ենք անվերջ ու անսկիզբ և միշտ դարս գալիս միևնույն կետում։
Մոգական աղիներ, որոնք գալարապտույտ ժապավենների նման ձըգ–
վամ են և գերեզմանային խավարի մեջ թաղված, իրենց սեղմված պաղ կո
ղերով ճնշում մարդուն։ Մի պահ սոսկամ է անցնում մարմնիս միջով և
ակամայից դաժան մտքերը պաշարում են մեզ... Արդյոք դատապարտված
չե՛նք հավիտյան մնալու այդ անհրապույր մաթ անցքում, որպես մեր վեր
ջին հանգրվանում։
Fonds A.R.A.M