Ծաղկոցաձորը լեցուն է հարյուրավոր ատերով։ Հիմա այնտեղ մար­
դիկ չեն սայրում։ Այրաբնակ տնեցիների թոնիրներում ու օջախներում այ­
լևս չի բոցկլտում հայրենի կրակը։ Ամեն ինչ թափուր է ։ Այնտեղ ամայու­
թյունն է իր սև կնիքը դրոշմել...
Գեղեցիկ քաղաքի վաղեմի բնակիչները
լքել են ամեն ինչ. տուն,
տեղ, հայրենի հող... Եվ դաոը ճակատագրի անողոք ձեոքից տխուր քա­
րավանների երկար շարաններով ճամփա ելած, գնացել են անդարձ, դե­
պի հեոու, դեպի օտար
հորիզոններ։
Ծաղկոցաձորի այրերը լոկ բնակարաններ չեն. այնտեղ կան ժայռա­
փոր տաճարներ, կրպակներ ու դամբարաններ։
Քայլում ե ն ք Անի վտակի ընթացքով առաջ։ Մի փոքր տարածություն
կտրելուց հետո անցնում ենք ձորի աջ փեշը, ուր մի շավիղ մեգ առաջնոր­
դում է դեպի վեր։
Այնտեղ, բարձրության վրա, գտնվում է Տիգրան Հոնենցի տոհմական
երկհարկ այր-դամբարանը։ Ն ա կազմված է մի քանի այրերից։
Լուռ կանգնած ենք դամբարանի ներքնահարկ Ժայռափորերից մեկում,
մի գողտրիկ, դժբախտ շիրմի առջև։ Հազիվ 6—7 գարուն բոլորած մի
բողբոջ աղջկա գերեզմանն է այս։ Որքան կսկիծ ու վիշտ է թաղված այդ
գերեզմանում... Այնտեղ կան և ուրիշ շիրիմներ, բոլորն էլ մոռացված։
Գերեզմանային պ աղ շունչ... Մի տեսակ ահասարսուռ լռություն...
ճնշվում է մեր հոգին և մեր ծանր արտաշնչման հևքը խուլ արձագան­
քում է հնօրյա դամբարան-այրում, որին իրենց ճնշող խուլ շնչով պատաս­
խանում են հարակից փոքրիկ, ժայռափոր սրահները։ Ասես հավիտենական
հանգստյան խորքից, այս մռայլ դամբարան-այրերում, դարերի ծանրության
տակ
ծանր հևքով հևում է Հոնենցի սերունդը...
Յոթը դար անխռով հանգչում էր փոքրիկի աճյունը այս մռայլ դամ­
բարանում, սակայն տգիտությանն իր ավերող ա կործանիչ բիրտ ձեռքը
մխրճել է մինչև իսկ այս փոքրիկ գերեզմանի մեջ և խռովել աղջկա հավի­
տենական հանգիստը։ Վայրենի հովիվները սրբապղծում են գերեզմանը և
իրենց ենթադրած ոսկե զարդերը չգտնելով, լքում, հեռանում են։
Անիի գիտարշավը ժամանակին կարողանում է հասնել և ավերված գե­
րեզմանի՛ հողերի միջից հանել փոքրիկ աղջկա զգեստի մի մասը, կասու­
թյան գոտին և ասեղնագործ կրծքակալը, որը ներկայումս գտնվում է Հայ­
կական ՍՍՀ-ի պատմական թանգարանում։
ճնշող տպավորության տակ
թողնում ենք փոքրիկ անեցա ավերված
գերեզմանը և բարձրանամ դամբարանի վերնահարկը։
Մեր առջև բացվում է մի սենյակ՝ հավանաբար Տիգրան Հոնենցի տոհ–
67
Fonds A.R.A.M