խմեց իմ և Մազմանյանի կենացը և ընկերոջս դաոնալով՝
ցուցումներ
տվեց Անիում իր կատարելիք աշխատանքների մասին, խրախուսեց նրան
և իր խոսքը ավարտեց հետևյալ բաոերով.
—
Գովելի է ձեր ձեռնարկությունը, ցանկամ հաջողություն։
Ն ա խոսում էր հայերեն լեզվով։
ճաշից հետո պրոֆեսորը հրաժեշտ տվեց տնեցիներին։
Արշավախումրը Անիի սուրհանդակի ուղեկցությամբ ճամփա ընկավ դե­
պի Անի կայարան։
Նր ա ն ք գնում է ին Վան, նախահայերի կենտրոնը՝ Ռիաինա, ուր դա­
րերի փոշիների տակ մեր պատմության լուո վկաները սպասում էին իրենց
լեզուն հասկացող իմաստուն մարդկանց, խոսելու ու պատմելու նրանց,
բաց անելու մինչև օրս չընթերցված պատմության էջերը։
Անեցիները արշավախմրին ուղեկցեցին մինչև «Տիգրանի» դոաը ( Հ ո ­
նենցի եկեղեցու մոտ), բարի երթ մաղթելով։ Մենք մնացինք քառանկյունի
բուրգի մոտ, չհեռացնելով մեր հայացքը արշավախմբից, որ ընթանում էր
Ախուրյան ձորի փեշերը քերող շավղով։ Մի փոքր հետո արշավախումբը
անհետացավ ձորի ոլորապտույտում։
Մենք քարացած
կանգնած էինք,
ասես անբացատրելի մի թախիծ իջավ մեր սրտերին։
Մազմանյանը երեք օր հյուրընկալվելով էքսպեդիցիայի շենքում տեղա­
փոխվեց Իգաձոր, Կարապետի «բնակարանը»։
Իգաձորի պատանի գիշերօթիկը վճարում էր տանտիրոջը օրական 50
կոպեկ, որպես սննդի վարձ, այսինքն՝ այնքան, որքան որ Անիի գիտար­
շավի յուրաքանչյուր անդամի համար վճարվում էր Միքայել վարդապետին։
Ես չափազանց վրդովված էի իմ ղեկավարի՝
Չուբինովի անտարբե­
րության վրա։ Այդ անչափ տարօրինակ մարդը սկզբնական օրերին ոչ մի
հանձնարարություն չտվեց ինձ։ Ես չգիտեի իմ անելիքը։ Հետագայում
միայն կարգադրեց, որ լուսանկարեմ մի շարք կարասների բեկորների վրա
երիզվող գոտիների այծանկարները։ Այդ հանձնարարությունը 27 նկարա­
հանումներով ավարտվեց, որից հետո դարձյալ պարապուրդ ց՛նոր կարգա­
դրություն։
Հետագայում, պրոֆ. Մառի վերադարձի նախօրյակին, Գ. Չուբինովը
հանձնարարեց ինձ 1911 թվականին՝ Անիի 10-րդ գիտարշավի պեղում­
ներից ի հայտ եկած եկեղեցին լուսանկարել իր մանրամասներով (փլված
մինարեի մ ո տ ) ։
Ն. Մ. Տոկարսկին չափագրում էր, իսկ ես լուսանկարում։
Ի դեպ, 1911 թվականի պեղված այդ հատվածը հետաքրքիր է իր երեք
շերտերով։ Պեղված եկեղեցու հատակից մոտ 70 սմ վեր պատրաստված
Fonds A.R.A.M