էր երկրորդ հատակը։ Եկեղեցուց դուրս, երկրորդ հատակից մոտ 1 մ20 սմ
բարձր թոնիրներ, գերեզմաններ ու հասարակ շարվածքներով բնակարան­
ներ։ Այդ շերտերը ընդգրկում են 8—14-րդ դարերը և ցույց են տալիս ար­
տագաղթի ու ներգաղթի քանակն ու ժամանակները։
Ազատ ժամերս անց էի կացնում ընկերոջս՝ Միքայելի հետ և որպես
ուղեցույց առաջնորդում էի դեպի Անիի զանազան հուշարձանները։
Այն­
պես էի դասավորում այցելության ժամերը, երբ նրանք լուսավորված էին
կամ պիտի լուսավորվեին։
Մի աոավոտ կանուխ ճամփա
ընկանք։ Անցանք Դվնո դոնով դեպ
հյուսիս, լայնատարած բաց դաշտը ու այնտեղից դիտում էինք մայրաքա­
ղաքի հյուսիսային ամրությունները, որոնց կենտրոնում կանգնած է Անիի
հզոր դարպասներից մեկը՝ Ավագ դուոը, իսկ նրա ձախ կողին բարձրանամ
է ծանրանիստ հսկա մի բուրգ։
Ահա Ա հյուսիսային ամրությունների հյուսիս-արևմտյան կողմը գըտ–
նըվամ է խոշոր մուտքերից մեկը՝ դառն Կարուց, սեղմված երկու խրոխտ
բուրգերով, որոնք կարծես երկու խիզախ հսկաներ աչալուրջ պահպանում
են այն։ Իսկ հյուսիս-արևելյան անկյունում, որտեղից սկիզբ է աոնամ Դլի–
ձորը, կանգնած է քաղաքի երրորդ խոշոր մատքը՝ Դվնո դուոը։
Վաղ աոավոտի թարմ ճառագայթների տակ
հյուսիսային ամրություն­
ները իրենց բազմաթիվ մեծ ա փոքր բուրգերով շարված են մեր առջև։
Նրանց հաղթ մարմինները ծածկված են թշնամիների նետերից ընդունված
բազմաթիվ սպիներով, որպես հետքեր բազմաթիվ գոռ մարտերի։
Մայրաքաղաքի ամենաաժեղ արհեստական
ամրությունները
հյուսի­
սային երկշարք պարիսպներն են՝ կառուցված հզոր Սմբատի՝ Բագրատանյաց
տան գահակալի կողմից։
Սմբատ յան պարիսպների երկարությամբ անց է կացված կոփածո
քարերով մի մեծ խրամատ, որը ժամանակին լցվում էր ջրով։ Դա մի տե­
սակ պատնեշ էր առաջացնում հարձակվող թշնամա առջև։
Մենք կանգնած բաց դաշտում, դիտում ենք մի ամբողջ հազարամ­
յակ կյանք ունեցող կախարդական քաղաքի կ առ ամրությունները, որոնք
իրենց կյանքի ընթացքում տեսել են քաղցր և դառն օրեր։
Ակամայից մարդուս երևակայությանը թերթում է պատմության մա­
գաղաթյա էջերը և երևակայական ուժեղ թռիչքներու) մեկը մյուսի ետևից
աչքիդ պատկերացնում նրա դրվագները՝ նվիրական քաղաքի կյանքի հետ
կապված...
...
Ահա հայկական այրուձին հյուսիսային ամրությունների հզոր դար–
64
Fonds A.R.A.M