էին «Ծերացյալ տաճարի» դռան ճակատին արձանագրված գեղեցիկ տառե­
րը... «...Նոըոգեցի ծերացեալ տաճարս զայս...»։ Սա եղավ իմ անդրանիկ
քննությանը։
Այդ տարի ճարտարապետ Թորամանյանը զբաղված էր Բագնայրի
հուշարձանների ուսումնասիրությամբ և Անի վերադարձավ օգոստոս ամսին;
Մենք միասին շրջեցինք Անիամ՝ լուսանկարելու համար մի քանի հուշարձան­
ներ։ Ես տանում էի ճարտարապետի մեծածավալ լուսանկարչական գործիքը
(24
X 30 չափի) իր ծանրանիստ եռոտանիով, մոտենում էինք զանազան հու­
շարձանների և լուսանկարում։
Մեր մեջ կար աշխատանքի բաժանում, որը կանխավ չէր որոշված, այլ
բնականաբար այդպես էլ պետք է լիներ։ Բոլոր տեխնիկական գործերը ծան­
րացած էին ինձ վրա. գործիքը իր կասետներով և եռոտանիով տանելը, գոր­
ծիքն ամրացնելը եոոտանու վրա, ֆոկուսի բերել նկարվելիք հուշարձանը,
կասետը անցկացնել գործիքին և նկարահանել, իսկ հարգելի ճարտարապետի
բաժինն էր լույսերի Ա լուսանկարվելիք հուշարձանների կետերի ընտրու­
թյանը, իմ կողմից կանգնեցրած ֆոկուսի ստուգումը Ա դիաֆրագմայի աս­
տիճանի ու էքսպոզիցիայի չափի որոշումը։ Այդ բոլորից հետո լուսանկա­
րում էի ես։ Զուտ տեխնիկական մի գործ՝ օբյեկտիվի կափարիչի բացուխուփ
անելը։
Մի օր գնացինք լուսանկարելու Դագկաշեն ս. Գրիգոր բոլորակ եկեղե­
ցին, Ա ահա այստեղ սիրելի ճարտարապետը պատմեց, թե ի՛նչը առիթ
դարձավ իրեն լուսանկարչության սովորելու։
—
Օր մը հորդ խնդրեցի, որ ինձի համար լուսանկարե Խոշավանքեն քա­
նի մը կտոր, որը հույժ կարևոր էր աշխատանքներաս համար։ Չնայած հայրդ
հանձն առած էր, ինչպես և միշտ ընդառաջ եկած և կատարած է իմ բոլոր
խնդրանքներս զանազան հաշարձաններա լուսանկարման, բայց բոլորեց եր­
կու տարի, էսոշավանքը չլուսանկարվեց։ Լեզվիս ծայրը մազ բուսավ հիշեց­
նելով իրեն։ Ի վերջո, օր մը ջղայնացա և որոշեցի ինքս սովորել ու սովո­
րեցի։
Եվ իսկապես, Թորամանյանը սովորեց և լավ տիրապեւոեց լուսանկար­
չական արվեստին։
Անիի գիտարշավը աշխատում էր անգլիական «Իլֆորդ» ֆիրմայի լուս­
ապակիների վրա, իսկ Թորամանյանը՝ ֆրանսիական «Լյումիեր» ֆիրմայի
լուսապակիների, որոնք հատուկ պատվերով ստանում էր «Լյումիեր» գոր­
ծարանից։
Մեր այս փոքրիկ շրջագայությունը մեծ գիտնականի Անիի ավերակնե­
րում ինձ համար եղավ ևս մի փորձադաշտ հնագիտական—ճարտարապետա–
54
Fonds A.R.A.M