գեղեց՛իկ պալատների, ամրակուռ, պարիսպների, ձորերի ու քարանձավների
ե ապառաժների հավիտենական խոռոչների մեջ, ստեղծելով ուրախության
և ցնծության գեղեցիկ ներդաշնակություն։
Աստվածամոր տաճարի ա ռ ջ և ուխտավորները զոհում էին դառներ ու ոչ­
խարներ, իրենց իղձերն ու խնդրանքները ընդունելի դարձնելու համար։ Խա­
րույկները բորբոքվում էին ու թշշում էին կաթսաները—տարածվում էր մա­
տաղի հոտը։
Ամենուրեք խումբ-խումբ տղամարդիկ, կանայք ու աղջիկներ շրջում էին
նվիրական քաղաքի ավերակների մեջ։
Ն ր ա ն ք շրջում էին մեկ անգամ ևս տեսնելու իրենց նախնիների փառա­
պ անծ կոթողների, հրաշք գործերի մնացորդները։
Ահա այնտեղ, մի բուրգի գլխին նստած մեկը, ողբալի ու լացակումած
երգում է.
«
Անի քաղաք նստե կալա,
Ձկա ըսող մի լաո—մի լար։
Այ հայ տղա խղճա ինձի,
Տես, թե քո Անին ինչաես է.,.»։
նրան սրտառուչ ունկնդրում էին ոմանք, սրտերից քամելով կարեկցություն
ու վիշտ...
Ոմանք դառն արտասուքը աչքերին, ջերմեռանդությամբ
համբուրում
էին սրբատաշ քարերն ու արձանագրությունները՝ ողբալով իրենց ստեղծա­
գործ նախնիների անկումը։
Ուշադիր դիտողի աչքերից չէր վրիպում, ինչպես ամբոխից հեռու, այս
կամ ա յն ավերակ տաճարի մեծ հավատքի սուրբ վեմի աոջև ծնկի եկած
աղոթում է ալեհեր մի ծերունի, կամ բազմատանջ մի մայր աղերսալի աչքերն
ուղղած ամենաբարձրյալին՝ գթություն ու ապաշխարանք աղերսելիս։
Այդ օրեր՛ին մառյան հնադարանը լեցուն էր հետաքրքրասեր այցելունե­
րով։ Ն ր ա ն ք հափշտակված դիտում էին պեղումներից գտնված զանազան
առարկաներ, որոնք խնամքով զետեղված էին ապակեպատ
ցացարկղերի
մեջ։ Ահա ջրատար երկաթե խողովակները, գտնված միջնաբերդի պալատա­
կան բաղնիքի պեղումներից։ Կային զանազան գունավոր ապակյա և մետաղե
ապարանջաններ, հախճապակյա և բրոնզե անոթներ, խոշոր կարասներ,
նետերի սլաքներ, դրամներ, Դագկաշեն բոլորակ եկեղեցուց գտնված փոքրիկ
բրոնզե ջահը, սնդիկի անոթներ և ուրիշ շատ ու շատ իրեր։ Մի ցուցարկղի
մեջ պահվում էր Տ ի գ ր ա ն Հոնենցի տոհմային դամբարան-այրերից գտնված
փոքրիկ աղջկա զգեստը, նրբաթել, գեղեցիկ և ճաշակով կրծքակալ մանված–
43
Fonds A.R.A.M