քո, կուսության գոտին։ Իսկ այն սյունազարդ սրահի կամարների տակ կանգ­
նած է հայ աշխար՛հի խաղաղասեր Ա իմաստուն մեծ արքայի՝ Գագիկ Ա.–ի
արձանը՝ տուֆ քարից կերտված։ Այցելուները երկյուղածությամբ դիտում էին
մեծ վեհապետին, ոմանց սրտերից դուրս էին քամվում դաոն հառաչանքներ,
ոմանք հիացմունքով դիտում էին այդ հրաշակերտը, ոմանք էլ դաոնացած
սրտերով մի պահ մտքով սլանում էին դարերի խորքերը, պատկերացնում
իրենց նախնիների փառավոր անցյալը և հիշում իրենց ներկան։
Եվ ահա Ժամը մոտ տասնմեկին, ծանր ու համաչափ զարկերով հնչում
էր Անիի Աստվածամոր տաճարի խոշոր զանգը։ Ն ա տարածում էր իր ղո­
ղանջները քաղաքի տարածության մեջ՝ հրավիրելով բարեպաշտ հավատաց­
յալներին սուրբ պատարագի արարողությանն ու աղոթքի։
Այդ օրը շրջակա գյուղերից Անի էին գալիս քահանաներ ու սարկավագ­
ներ։ Սկսվում էր եկեղեցական արարողությունը։ ժողովուրդը խուռներամ
լցվել էր եկեղեցին։ Նրանք բերել էին իրենց սրտերում կուտակված ջերմ
փափագների ու գեղեցիկ իղձերի կատարման խնդրանքներն ու աղերսները։
Ոմանք կառչել էին կարեկից աստվածամոր փեշերին իրենց վշտերին, տա­
ռապանքներին ու ցավերին հաղորդակից դարձնելու և աղերսելու ապաքի­
նումն ու օգնություն։ Շատերը իրենց հանցավոր հոգիներով եկել էին հայ­
ցելու գթություն ու թողություն։ Բոլորը, բոլորը անկեղծ սրտով ու մեծ հա­
վատքով, երկյուղածությամբ ծնրադրում էին ու աղոթում Անիի Աստվածա­
մոր նվիրական տաճարի մեջ, հարյուրավոր վառվող մոմերի Ա խնկարկվող
բուրվառների ներքո։
Պատարագը վերջացավ։
Հոգևոր թափորը խաչերով, խաչվառներով ու խնկարկվող բուրվառնե­
րով, հոծ բազմության հետ միասին շարժվում է տաճարից դուրս։ Շարա­
կանների երգեցողության ներքո թափորը հանդիսավոր պտույտ է գործում
մեծ տաճարի շուրջը։ Նա մի փոքր կանգ է առնում մայր տաճարի հարա­
վային պատի վրա փորագրված Կատրանիդե հայոց թագուհու արձանագրու­
թյան առջև և ապա
շարժվում դեպ արևելք։
Այնտեղ, Աստվածամոր հինավուրց տաճարի արևելյան պատից ոչ հե­
ռու, հանգչում է հզոր Գագկի կողակցի՝ բարեպաշտ Կատրանիդե թագուհու
աճյունը։ Նր ա դամբարանի վրա կանգնած էր մի մատուռ, որն այժմ քարա­
կույտի է վերածված։
Թափորը կանգ է առնում այդ քարակույտի շուրջը և հոգևոր դասը կա­
տարում է հոգեհանգստի արարողությունը։
Նվիրական քարակույտի սրբատաշ քարերի վրա վառվում էին բազմա­
թիվ մոմեր և ծխում էր խունկը, իր բուրմունքը տարածելով չորս կողմ, ամե–
44
Fonds A.R.A.M