Հիշատակության արժանի է պրոֆեսոր Ն. Մաոի աշակերտներից Ա
իւարհրեկ Լոոու-Մելիք Քալանթարի ւՏի ինքնուրույն նախաձեռնությունը, որը
հավերժացնում է այդ եոանդուն հնագետի հիշատակը։
1918
թվին Աշխարհբեկը լոոեցիներից կազմում է մի րրիգադ և մեկնում
Անի՝ կորստից փրկելու Անիի հնադարանի էքսպոնատները, որոնց տեղա­
փոխման համար նախօրոք ապահովում է մի բեռնատար վագոն Անի կա­
յարանում։
Լոռեցիների զինված այդ խումբը Աշխարհբեկ Լոոու-Մելիք Քալանթա­
րի գլխավորությամբ մտնում է Անի, որտեղից ասերի վրա, մոտ երեք վերստ,
Անիի հնադարանի էքսպոնատներն ու այլ իրեր Ախուրյանի ձորով սկսում
են կրել դեպի Խարկով
գյուղը և ապա
սայլով տեղափոխում Անի կա­
յարան։
Սակայն այդ անձնազոհ խմբին չհաջողվեց լրիվ ավարտել աշխատանքը։
Թշնամին անակնկալի բերեց Ա նրանք գնդակների տարափի տակ, հալածա­
կան հեռացան Անիից։
Միայն հայրենիքի հանդեպ ունեցած վառ սերն ու անձնվիրությանը կա­
րող էր այդ խանդավառ խմբի անդամներին տալ ուժ ու կարողության իրենց
երկրի պատմական մշակույթի արժեքները Ախուրյանի ձորի նեղ կածաննե­
րով, ուսերի վրա տեղափոխելու դժվարին գործը կատարել։
Գովելի է Աշխարհբեկ Քալանթարի այդ նախաձեռնությունը։ Եվ այժմ,
երբ մենք տեսնամ ենք մեր պատմական թանգարանում Անի քաղաքին վե­
րաբերյալ հնագիտական
իրեր, այդ ամենի համար պարտական ե ն ք
նրան։
Նա կորստից փրկեց իր ուսուցչի բազում տարիների վաստակի մի մասը
միայն, որի մեջ ինքը ևս բաժին ուներ։ Բայց ՛այդ նվիրական նախաձեռնու­
թյան մեջ, անկախ իր կամքից ու ցանկությունից, աններելի մի սխալ գործեց։
Բացի հնագիտական արժեքներից, նա տեղափոխել տվեց իր ուսուցչի գըր–
քերի հսկա պահարանը, գրադարանը, Անիի հնադարանի կողմից հրատա­
րակված հարյուրավոր գրքեր, դանակներ, պատառաքաղներ,
գդալներ,
պնակներ, միս աղալու մեքենա, բահեր, բրիչներ և նման այլ իրեր, որոնց
տեղափոխելու կարիքը բնավ չկար։ Դա միայն ժամանակի անիմաստ վատ­
նում էր։ Այդ բոլորի փոխարեն, նա կարող էր կորստից փրկել ևս շատ ար­
ժեքներ։ Նա ժամանակ չունեցավ տեղափոխելու Գագիկ Ա. թագավորի
արձանը, որը մի արժեքավոր նմուշ է 10-րդ դարու հայ արձանագործության։
Նա կարողացավ անջատել մարմնից թագավորի գլուխը և ձախ թևը միայն,
16
Fonds A.R.A.M