Մի կողմ թողնելով սննդի հոգսը, շարունակեցինք մեր ճանապարհը։ Բոշի
գյուղի մոտ անցանք Ախուրյան գետի աջ ափը և տաղտկալի ու խոպան դաշ­
տերի միջով շարժվեցինք աոաջ։ Դաշտերը պատած էին գույնզգույն անթա­
ռամ ծաղիկներով։
Վերջապես հասանք Մրեն և. մեր առաջ կանգնեց Մրենի 7-րդ դարի հսկա»
գմբեթակիր, երեք նավանի բազիլիկ եկեղեցին։ Այնտեղ կային նաև ուրիշ
հուշարձանների մնացորդներ, որոնց մեջ այցելուից իր ուշադրությունն էր
խլում Սահմադինի ապարանքի գեղեցիկ մուտքը, որի ճակատին դրոշմված է
կառուցման արձանագրությունը (հայատառ)։
Մեր այս շրջագայությունը անփույթ ու անկազմակերպ էր։
Մրենի բոլոր հուշարձան՛ները մեկ ժամ դիտելուց հետո, մենք դարձյալ
անոթի, առանց հանդիպելու Բագարան, շտապեցինք վերադառնալ և շուտով
հասնել գնացքին։ Այդպես էլ արինք։ Ժամանակին հասանք Ալագյազ կայա­
րան և գնացքով մեկնեցինք մինչև Անի կայարան, ուր մեզ վիճակվեց չորս հո­
գով մի մեծ ձմերուկ ուտել միայն, և այնտեղից դարձյալ գնացինք Կարմիր
վանք՝ Սմբատի կառուցած եկեղեցին տեսնելու։ Այստեղ էլ գիշերեցինք և հե­
տևյալ առավոտ ճամփա ընկանք դեպի Անի։ Սրանով ավարտվեց մեր շրջա­
գայությունը։
Ամեն տարի, երբ պրոֆ. Մառը իր աշխատանքները ավարտելով մեկնում
էր Անիից, հնադարանի և քարեդարանի բանալիները հանձնում էր հայր Մի­
քայելին, իսկ երբ հայր Միքայելն էլ որևէ գործով ստիպված էր լինում բա–
ցակայելու, բանալիները թողնում էր Անիի սուրհանդակի մոտ։ Մի խոսքով
թանգարանների բանալիները միշտ գտնվում էին Անիում, որպեսզի Անի այ­
ցելողները հնարավորություն ունենան թանգարանները տեսնելու։ Սակայն
այս մեր շրջագայության ժամանակ, որ տևեց երեք օր, Գ. Չարի նովը թան­
գարանի բանալիները վերցրել էր իր հետ, որով տեղի տվեց դժգոհություն–
ների։
Մեր բացակայության ժամանակ Թիֆլիսից Անի էին եկել մի խումբ մար­
դիկ։ Նրանք գտան թանգարանների դոները փակ և վրդովված ու դժգոհ վե­
րադառնալով, պարբերական մամուլի միջոցով աղմկեցին այդ աոթիվ։
Մրենից վերադառնալիս Անիի կայարանապետը հանձնեց ինձ մի երկ­
տող, գրամ է հայրս.
«
Արտաշես, ես շունչս առա Թիֆլիս — հասիր։ Հայրդ»։
Ինձ համար անակնկալ էր այդ երկտողը ու մասամբ անհասկանալի։ Նշա­
նակում է հայրս Վանից վերադարձել է և աոանց Անի մտնելու, անցել, գնացել
է Թիֆլիս։ Իսկ ինչո՞ւ... Ի՞նչն էր պատճառը այդպես հապճեպ մեկնելուն։
Ահա հարցեր, որոնք շարվեցին իմ առջև...
Fonds A.R.A.M