հոգու մեջ գեղեցիկ, աննախընթաց վսեմ արվեստի հասկացողությունն ու
մեծ
ճաշակը։
Ես նկատում էի, ոը Միքայելը տարված իր շրջապատով, ասես կաշ­
կանդված աներևույթ կապանքներով, մոռացության էր մատնել ամեն ինչ։
Ն ա չէր զգում ժամանակի արագ ընթացքը, անոթություն ու հոգնածություն
այդ ծանրանիստ, զառամյալ կոթողների, գեղակերտ քանդակների ու
բնության ձեռքով կերտված բազմազան գեղեցիկ տեսաբանների շրջապա­
տում, որոնք միաձուլվում էին մարդկային հանճարի կերտվածքների հետ
ու ստեղծում գեղեցիկ մի ամբողջություն, ահա այդ բոլորը պատանի Մի­
քայելի համար թե սնունդ էր և թե ներքին լիցքի հզոր մի շունչ, որը մղում
էր նրան հախոլոն կերպով ջանալ ընկալել այդ բարձր արվեստն ու տոգոր­
վել նրա գեղեցիկ շնչով։
Քայլում ենք...
Անցնում ենք Ապուղամրենց եկեղեցու մոտով։ Նր ա թմբուկի նեղ ու եր­
կար լուսամուտները նմանում են անթարթ աչքերի, որոնց շուրջը երիզվում
են զույգ որմնակամարներ, նման վեր բարձրացած ապշահար հոնքերի, և
ասես իրենց զարմանք արտահայտող աչքերով նայում թափուր մայրաքա­
ղաքի ամայացած տարածության մեջ։
Ահա և Գագիկ Ա. թագավորի հոյակերտ, բոլորակ տաճարի փլատակ­
ները։ Այն 10-րդ դարում վեր է խոյացել իր վիթխարի հասակով, որի սի­
գապանծ գլուխը հանդուգն կերպով նստած էր իր կառուցվածքի ծայրին և
իր տիրոջ նման հպարտ նայում ու տիրապետող հայացք էր նետում մայ­
րաքաղաքի տարածության վրա, որպես կուռ կամքի ու կորովության մի
սիմվոլ։
Տաճարի կաոուցվածքի այդ ուրույն ձևը, որը դ ե ռ 7-րդ դարում ծնունդ
էր առել մեր մայր հողում, նրա կործանվելուց հետո, նույնանման ձևն ու
ծավալը խոյանում էր շնչող մայրաքաղաքի սրտում։ Սակայն անցնում է
ժամանակ և այդ սիգապանծ հսկան նույնպես կործանվում է՝ թաղելով իր
փլատակների մեջ իր հպարտ գլուխը։
Պատմագիր Ասողիկը Գագիկի կառուցած տաճարի մասին համառոտա­
ծի հիշատակում է իր ժամանակագրության մեջ, թե Անի քաղաքի որմա­
սում կառուցվեց Գագկաշենը։
«
Ցայնմ ժամանակի,
յորում
լնոյր
լրութեամբ ամնՈ՛.
; (1000)...
Գագիկ արքայ հայոց խորհուրդ բարի ի յանձին կա–
լիալ զմեծաշէն եկեղեցին, որ իքաղաքուդաշտի, անւամբ սըր–
բոյն Գրիգորի շինեալ, որ էր փլեալ և կործանեալ, կամեցավ նոյն–
82
Fonds A.R.A.M