մատնուէր եւ ծափերը շանթահար կր մարէին, փոխանակ ժողովուրդին (լա,)րււ,| լ>ր
դրւյււհլու, կոմիտասր ա՛լ աւելի կր մեծցնէր ամէնուն աչքին, իբր աբուհստացէտին
•
Ուծութեան արժանի բտրճր գաղափարականով կրօնաւոր Հայաստ– Եկեղեցիի։
Վարդապետը իր յայորդ օրերը կր յատկացնէ այցելութիւննհրու" տրուած կրր–
րական հասաատա թիւններու։ կեդրոնականի մէջ. առաջին անդամ իմ դասարանս
կր մանէ։ Իր վարժարան մուտքը լսուելով, աշակերտութիւնը հրդեհուած է ։ Տզաքո
արսո կը փութացնեն։ ինք կ՚աճապարէ դպրոցական գրասեղանի մը անկիւնը տե­
ղաւ որուիլ , մերժելով աթոռը։ Երբ աթոռ մեծարող տղան կր պնդէ. Վարդա­
պետը ժպտալից անոր ուղղելով խօսքը. կը իւրաաէ–
—
էս աթոռ շատ կր տեսնե մ - բայ ց դպրոցական գրասեղան չեմ տեսներ • թո ղ
որ անկէ կարօտս առնեմ– վաղը դուք ալ շատ աթոռ պիտի տեսնէք, բայց այս
գրասեղանը պիտի չգտնէք։ Գիտցէ՛ք անոր յարգը։ Վաղը անոր կարօտը պիտի գգաք
ինծի պէս։
կոմիտասի խօսքին ագդու շեշտովը արտասանուած այդ ացդարարութ ենէն ո՞ր
սիրտ կրնայ թունդ ելած չըլլալ։ Ամէն դասարանի մէջ ան կը ձգէ նման պատմական
պատգամի մը յիշատակը, որ կ՚արձանագրուի միտքերու մէջ եւ չի մոռցուիր ժա­
մանակին հետ :
4*
աղաքէն իր մեկնումէն առաջ. կր կազմակերպուի եօթը հոգինոց ձիով ար­
շաւանք մր դէպի Արմաշի Դպրեվանքը, ուր մեզ կը դիմաւորէ երիտասարդ կրօնա­
ւոր մ ը ։ կոմիտաս Վարդապետ շա՜տ կը տպաւորաի վանքին մթնոլորտէն (թերեւս
վերյիշելով Գէորգեան ճեմարանի միջավայրը), Արմաշ գիւղին կատարը պարակի
մը լքէջ ընկողմանած , լուռ. խաղաղ .սրրաշա նչ, մենաւոր, աշխարհէն մեկուսացած
կղզիացումի մէջ, ուսանողներով եւ ուսուցիչներով նուիրուած բնազանցական հայ ե–
ցողութ իւններու երազանք նեբուն պարգեւած երանութեանը :
կոմիտաս Վարդապետի Ատափագարի տասնօրեակին դ բու սէգ ին ուրուագծ ու մր
համագրաւեց քաղաքին ամբողջ կեանքի շարժումը. մինչդեռ ես պէւոք եմ վերյի–
շա մներու դիտակս պտըտցնել դ եււ կրթական աշխարհի ուրիշ նկաբներու վրտյ •
անշուշտ
՛
կա ամ աղ
^/՚/փն միւււ աշխատակիցներու ն կալուածներուն մէջ մուտք գոբ–
ծ ելէ զգուշանալով : Անոնք անկասկած քաղաքին պատմութիւնը բաժնած
ըյ լ սւ լ ււ վ
գլախներու, իրենց ուսումնասիրութիւնները պիտի համախմբեն համադրական պաս­
տառի մը վրայ, կազմելով բնագաւառին ամբողջական պատմագրութիւնը, անոր
կեանքի շարժումին ամէ՛ն էջերով ու ամէ՛ն ելեւէջներով։
քաղաքը նան չն ալ ու ս աոաջին օրերուն* ուշադրութիւնս գրաւող առ աջին ի բո–
ղութիւննեբէն մէկը կ՚ըլլայ
բժիշկներու առատութիւնը.
մեծ ամասնաբար Հ ա յ ,
առանց մէկ հատ թուրքի. չորս Յոյն: ինչո՞ւ բժիշկի այս ճոխութիւնը: Մինակ
ճահճատենդին
(
մալարիա)
տեսական տարածուած ախտ ըլլալուն համար ա՜յդչափ
բժիշկի պէ՞տք կար։ 12 մնայուն բժիշկ, 5 ժամանակաւոր այցելու։ 6 տեղացի դե­
ղագործ. 0 ուրիշ քաղաքացի։ Այս համրանքին ամէնքն ալ Հայ , անուններով դեռ
չմոռցուած:
Այս բնորոշումը բաւական է հաստատելու որ՝ աււեւտուբի եւ արհեստներու .
ինչպէս նաեւ նարտարագործութեան բոլոր ճիւղեբու մասնագիտութիւներուն ամ­
բողջական շուկան տարամերժօրէն Հայերէ գրաւուած կը գտնուէր, առանց որեւէ
արիշ ցեղէ ներկայացուցիչի։
Անիւ առն հոծ հայութիւնով կազմուած այս համայնքին հայաշունչ միջավայրին
համար է որ՝ գաւառի առաջին Աղջիկներու Բարձրագոյն Վարժարանը՝
«
>սւյու–
հեաց», տարիներ առաջ հոն գոյութիւն առած է, ամերիկեան դպրոցավալաւթեան
12
Fonds A.R.A.M