Փիլ.,
երկուալոր
«
երկուսից
բաղկա­
ցած))
էծ. պրպմ,
788
ևն. — երևան է
գալիս նաև Հետևյալ
ձևերով.
—
2,
Սրկո–,
որից՝
երկոտասան
«
տասներկու)) ՍԳր.,
երկոքին
կամ
երկոքեան
ՍԳր.
(
հյց.
երկոսին,
բայց սրա դէմ Սիր. իւ.
20, 21
եր­
կուսին), երկոտասնեակ
«
դուժին» (նոր
բառ).
—
3.
է»ւ–կ|ւ–.
այս ձևը յայտնապէս երե­
ւան է գալիս
երկեամ
«
երկու տարի» ՍԳր.
Ոսկ. մ. բ.
8.
Եւս. քր.,
երկերիւր
«
երկու հա­
րիւր)) ՍԳր. Եղիշ.,
երկեակ
Փիլ. Յհ. իմ. երև.,
երկեւան
«
երկբայանք»
Ոսկ. մ. և Եփես. Սե­
րեր, բառերի մէջ, որոնք գալիս են նախաւոր
*
երկի–ամ, *երկի–ոարիլր, *երկի–ակ– "երկի–
քւաւան
ձևերից։ Անկախ և առանձին գործա­
ծուած գտնում եմ մէկ անգամ Ոսկ. վւիլ.
347
«
Մի՛ միայն մի օր և մի՛ զերկի կամ զերիր,
այլ զամենայն
ժամանակս)).
բայց
այլուր
նոյնր
երկտի.
ինչ. Ոսկ. փիլիպ.
380, 439.
Կող.,
537.
Եփես.
813, 895,
որոնց
վրայ
տե՛ս
տի
(
րստ այս մ ուղղել
երկտի
).
—
4,
Եւ՚կ–,
որից՝
երկարմատեան
Եզն.,
երկդիմի
՚
Հևտ.
ժթ.
19.
Եւս. քր.,
երկապաշտ
Ոսկ.,
երկա–
կեաց
«
երկակենցաղ»
Եւս. քր. Ա.
21
(
հմմտ.
ՀԱ,
1905, 17
և
1914, 122),
երկբան
Ագաթ.
Ելագր.,
երկմտութիւն
ՍԳր. Եզն. Եւս. պտմ.,
երկիցս
ՍԳր.,
երկրորդ
ՍԳր. Եզն.,
երկա–
տեսակել
«
երկու տեսակի վերածել» Պրպմ.
299
ա,
երկադոյ
«
երկու տեսակ
գոյացութիւն
ունեցող» էծ. պրպմ.
537.
—
նոր գրականում՝
երկանիւ, երկաստիճան, երկբարբառային,
երկդասեան,
երկդիմութիւն,
երկզուգաթի,
երկընտրանք, երկլեգուհան, երկկայմ, երկ­
հատոր,
երկհարիլրամեակ,
երկյարկանի,
երկսապատ, երկտող, երկտողիկ
ևն։ Կայ նաև
առանձին
երկ
«
երկու» Մագ., որից
երկիր
«
երկրորդ»
Փիլ. Լին. Թր. քեր.։ Վերի բառե­
րից ոմանք կարոդ են յառաջացած
լինել
եր­
կի–
ձևից, յատկապէս
բաղաձայնով
սկսող
բառերի բարդութեան
մէջ. օր.
ե ր կ բ ա նՀ * ե ր –
կիբան^
Բայց ա֊ով սկսվող բառերի, ինչպէս
նաև
ա
յօդակապով
ձևացած
բարդերի
մէջ՝
արմատն է անշուշտ
երկ–,
ինչ.
երկապաշտ =
երկ-ա-պաշտ
(
որովհետև
երկի–
ձևից պիտի
ունենայինք
Դրկ եպաշտ
ևն)։
= Բնիկ հայ բառ՝ հնխ.
ՃԳ/6,
ճաՕԱ
ձևից,
որ յատուկ էր տրականին
(
ի գա կան ը լինելով
Ժ
\\
ք31
և չեզոքը
ճ
\ \ ՚
Օ ւ )
.
ժառանգորդ
լեզունե­
րի մէջ պահուած է հետևեալ ձևերով.— սանս.
~% ւէ\քՁ,
ՀՀ
ճV^,
ս \ ՚ 3 ս ,
ՀգՀ ձ\՚\, թո­
խար,
ա,
V I ,
բոշայ.
լվի,
զնդ. ^
է։յ
ճ VՅ ,
հ. պրս.
ՃԱ՝յւէկ՚ձ–
«
երկրորդ»,
պազենդ.
ճ օ ,
պրս.
3
>
ՃԱ,
աֆղան. ձ
՝
ք2ւ,
քրդ.
ճս,
զազա
01,
ճս,
բելուճ.
ճ օ , ՃՍ.
օսս.
Ճտ
/
Յ,
մին ջ.
1
օ,
յն.
ՕՍՕ),
լատ.
ՃԱ Օ ,
հիոլ.
ՃՅԱ, Ճ Յ ,
ճ1,
հիսի
է
\ ՚ 6
Մ ,
է
^ՅԱ,
անգլ.
էաօ,
լիթ.
ճս,
գոթ.
ԽՏ,
հբգ.
2
^6176,
7.
^0,
2
^ 6 1 ,
գեր մ.
2
^ 6 1 ,
հսլ.
ճVՁ, ճ ւ Ո ՚ Յ ,
ալբան,
ճս, ճւ
ևն
(\\
^Ձ
1
Ճ6
247,
Ց օ ւ տ Յշ գ 205,
861
՜
Ո61ա–
2 4 7 , 7
ք Յ ս է ւ
՜
Ո Յ Ո Ո
64)
՝.
Այս բոլորի մէջ ամէնից աւելի
ձևափո֊
խեալը
հայն է, այնքան, որ հնդևրոպական
կերպարանքը
բոլորովին
անճանաչելի է
դարձած։
Բայց րստ որում հայերէնի
բոլոր
թուականները
բա ցա տրւում են հնդևրոպա–
կանով, ըստ այսմ պէտք է որ
երկու
բառն էլ
բացատրուի
վերի ձևերով։
Հայերէնի
մէջ
եր­
կու
հին երկակի
թուի մնացորդներից
է. իր
րնկերներից
մի
եզակի,
երեք
և
չորք
յոգնա­
կի լինելով՝ այս էլ բնականօրէն
երկակի մի­
այն կարող էր լինել։ Երկակի
թոլի նշանն է
–
ռւ.
արմատական
ե ր կ – <ձ \ ՚ –
ձայնափոխու­
թեան իբրև օրինակ ունինք նաև
երկ-իւղ, երկ­
այն, երկ
-
ար.
այս բոլորի
մէջն
աւելացուած
է իբր յենարան, որով
երկու
բառի
բուն ձևը
կլինի
րկ,
որ շրջուած գտնում ենք նաև
կ ր ՝
կին
բառի մէջ (հմմտ.
երեք-կին, չ ո ւ ե ք - կ ին
ևն)։ — Այս
րկ
ձևի մէջ
ր
ծագում է
ճ
ձայնի
կակղածն
ձևից (հմմտ.
ապարանք
ՀԼհպրս.
Յ Բ Յ Ճ Յ Ո Յ ) ,
իսկ
կ
ծագում է
XV
ձայնից՝
ան­
շուշտ անցնելով
գ֊ից (հմմտ.
ա ր ե գ <
*
ք6
՝\0 :
նկատելի է, որ բոլոր սկիւթական
լեզունե­
րում
ձ
դարձած է
8,
որով ունինք սոգդ.
0
^ ՛
«
երկու» և
8
տ
«
տասը»
(
Ի\ՏԼ, 17, 158).
հմ­
մտ. նաև բոշայ.
լվի
«
երկու»,
լասը
«
տասը»,
որոնց մէջ
ճ
դարձել է Հ անցնելով
1՝֊
ից կամ
նրան մերձաւոր մի ձայնից։
Հայերէնի
հնդև֊
/
ապականութեան
ապացոյցներից
մէկն էլ
այն է, որ նրա երկրորդական
ձևերը՝
երկի–
Fonds A.R.A.M