հայերէնի՞ց
է առնուած նաև կապադովկ. յն.
ՈքՀՅէհւ
«
հալոցից
դուրս եկած մաքուր
փայ֊
լուն երկաթ» (որ թուրքերը
բօ1
ճէ
են կոչում և
որից պատրաստում
են հրահան, դանակ,
սուր
ևն).
\
Հ.օյռօ։ձն՜ղՀ, \՝)օ.՝ւ.
Յ՚յ՜քՀք).
էշ
199
—
200
սրա
աւելի հին ձևը համարում
է
*«"(»
ՃՑւ
և հանում է սանս.
ՅՈյ
«
փայլիլ»
արմատից։
+ Ե Ր Կ Ա Յ Ն
(
յետնաբար
ի
հլ.)
«
երկայն,
երկար» ՍԳր. Ոսկ. յհ. ա. 1. Կոչ., որից՝
ե ր ­
կ ա յ ն ա բ ա զ ո ւ կ
Եւս. քր.,
ե ր կ ա յ ն ա բ ա ն
Ոսկ.
յհ. ա. 13. Եւադր.,
ե ր կ ա յ ն ա գ ո յ ն
Բ. մակ.
ժբ. 36. Իմ. ժբ. 24,
ե ր կ ա յն ա կ ե ա ց
ՍԳր. Ոսկ.
ես.,
ե ր կ ա յ ն ա հ ո գ ի
Եւադր.,
ե ր կ ա յ ն ա ձ ի գ
Ոսկ. մտթ. և ես. Վեցօր. Եւս. քր.,
երկայնա­
մ ի տ
ՍԳր.,
ե ր կ ա յ ն ե լ
ՍԳր. Եզն.,
ե ր կ ա յ ն ո ւ ­
թ ի ւ ն
ՍԳր. Ոսկ.
յհ. ա. 25,
ը ն դ ե ր կ ա յ ն ա մ ի տ
Եփր. ա. կոր. և ա. թես. գրուած է
ե ր կ ե ա յ ն
Կնիք հաւ. էջ 4։
–
Բնիկ
հայ բառ. պարզ արմատն
է
երկ–,
որի վրայ աւելացել
է
–
ա յ ն
մասնիկր. հմմտ.
մ ի - ա յ ն , ո ւ ն - ա յ ն ,
մ ի ա ն գ ա մ - ա յ ն , դ հ ա ն ա –
պ ա ր ո - ա յ ն
ևն. նոյն արմատից
֊
ա ր
մա
սնի֊
կով կազմուած
է
երկ-ար.
հմմտ.
մ ե ծ - ա ր - ե լ ,
են։ Բոլորի արմատն է հնխ. ձՇ^Յ, որի
ձայն֊
ղարձներն
են
ճ օ ա Ց , Ճ ^ Ձ , ճս.
այս արմա­
տից
զանազան
մասնիկներով
յառաշանում
են լն.
օք5օօ\,
Հոմեր
ւ-ղ ե՛,
8
ք5ք&5՛
–
^Պթ&Հ–
հԽ֊
զոր. ձձ՝ւ. Հոմեր. Ա\՝է–
օ7;ւ,օ,
Խ՚.1– հ՛օ՝)
(0
աստիճանով)
«
երկար
ժամանակ,
երկարատև,
վաղուց, շատոնց»,
երկար
0
ձայնդարձով՝
հսլ. ձՏւ\ւ1 «էր երբեմն»,
ձ օ
\ 1 ՛
ՈԱ«հին, հնուց»,ռուս.յԼԶԸՇ«երեկ,
քիչ առաջ»,
յԼԶԾւ.Օ«վաղուց», սլով. ձՅ
.՝/1
«
քիչ առաշ, այս
առաւօտ», լեհ. ձձ\ՈՕ «վաղուց», ուկր. ձձ–
՚՝/
ւէ–՝/
«
այս առաւօտ», լատ. ձսճսա
«
ի
վա–
ղուո հետէ, շատոնց»,
(1
սքՕ
«
տևեի տոկալ,
դիմանալ»
(
ստորին
ձայնդարձով)
ձս
ձևից)։
Համեմատութեանց
վրայ աւելացնել կամիս.
էս
՝#3
«
հեռու»,
էԱԱՅՃ ( Յ )
«
հեռուից»,
էԱ^Յ–
13
Տ
«
հեռաւոր»
(8(՝
աք6Ո1Տէ6, 8ՏԼ,
հտ. 33,
յՔ 99, էշ 142. տե՛ս և
Բ օԽ ո ^ ,
1, 779,
2
Ր–
Ո0Աէ֊յ^6Ա16է,
275)։
Հիռլ.
քԱ06
«
կամաց»,
թերևս նաև գերմ. 2ճ\ւձՇՀ՝Ո «վարանիլ,
ձգձո֊
գել, ժամանակ
անցկացնել»
(
տե՛ս
\"/
Յ
1
<16,
245, 8
օ.ՏՅ«զ, 183, 86քՈ61(6ք, 181)։
Ըստ ո–
րում՝ հնխ.
քյ\»/
տալիս է հյ.
երկ–
(
հմմտ.
եՐ–
կոլ,
ե ր կ ն չ ե լ ) ,
ուստի և հնխ. ձԳյձէՕ– տալիս
է հայ.
երկ ար,
Հօ-ի վախարէն
ռնգային մաս­
նիկով)
ե ր կ ա յ ն
(
իբր յն.
օքւ ).
միևնոյն
Ժա–
մանակ
ձք.\՝քՅ ձևից
տևել
և
ճ օ Ա ՚ Յ
ձևից
տո­
կ ա լ ։
Այսպէս
ուրեմն հնխ. երկավանկ
ար­
մատների
և ձայնդարձի
օրէնքն երի համա­
ձայն
նոյն ծագումն
ունին և նոյն արմատից
են բխում
հյ.
երկայն, երկար, տևել
և
տոկալ
բառերր։
Ա ա ճ ւ Տ Շհ.
29
ե ր կ ո ւ
բառից։
85
էէւշհ.
20
յՈՕ,
1850, 354,
ճ ո Շ Յ ,
82, 380,
սանս.
ճււ՜ցհՅ,
զնդ. ձ ^ ֊ - Հ ձ , լիթ.
11
§ՁՏ
«
եր­
կար»։ Տէրվ.
Ճ113Ո11.
75
ե ր կ ա յ ն
և
երկար
համեմատում
է այս
բառերի
և յն.
ն՚)ճւ՝/6–. հսլ. Ճ.ԱՀԱ, պրս. ձ՚ՄՁ2 «երկար»
ձևերի հետ։
Նոյն, նախալ. 78 սանս.
յ՚Յք
«
Ժողովել»,
§737113
«
ժողով»,
յն.
(
X– ՜քտւթօ»
«
ժողովել»,
0-՚
լ՚.րւ
«
ժողով»,
հյ.
կար,
կարել, կ արուա կ ,
կարկել,
կ ա ր կ ամ, կ արկ ա ո ել, կ ա ր կ ա ո
ձևերի
հետ՝ թերևս հնխ.
§ 3 7
«
մօտեցնել,
դի­
զել, ժողովել, ամփոփել, կուտել» արմա­
տից, հնագոյն
ձևերր համարում
է
*
կր՚յ<–
ն ի ^ ե ր կ ա յ ն , *կեր–կար, կ ր ա ր > ե ր կ ա ր ։
ա116է, ^\ՏԼ,
9, 150
երկայն
և
ե ր ­
կ ա ր
կցում է կասկածով
լիթ.
6
ք ճ \ ՚ Յ Տ
«
ընդարձակ,
լայն»
բառին։
Հիւբշ. 445
/
հ՛՛ում է անոոդակի։
8
ս § § . \
1
<2,
32, 84
ե ր կ ա յ ն
և
ե ր կ ա ր
հանելով
ե ր կ
արմա­
տից՝
դնում է կլյվկասեան
փոխառու­
թիւն, հմտ.
կիւրին. >՚
31
՜
§՛
«
երկար»։
Հիւնք.
ե ր կ ի ն ք
բառից հանում է
ե ր կ ա յն ,
ե ր կ ի ր
բառից
ե ր կ ա ր ։
ՏԸՈ61
161
օ
^ւէ2,
88 ,
28,
308
անգսք.
736
Շ6ԶՈ,
հբգ.
Ր01-
Շ հ շ ո ,
անգլ.
քՔՅՇհ
«
հասնիլ,
ժամանել»
և յն.
օր՛.
՝
Հ՝)70\ւՕ.Լ «երկարիլ»։
1
^37Տէ,
Յուշարձան,
427
ե ր կ ա յ ն =-
թաթար.
1
(6
Ո
«
լայն»,
428
ե ր կ ա ր =
թաթար.
1
(67, 67
«
լայն»,
Մառ,
3 8 0 ,
1925,
803
և 811
երկալն
և
երկար
–
վրաց.
դ ր ձ ե լ ի
և եբր.
Տ Յք օ Ս ։
Ղաւիանցե ան, Տեղեկ. ինստիտ,
2, 107
իրար է խառնում լտ.
Ր6Ճ
«
թա­
գաւոր»,
սանս. ւ"ձՀՄ1\
«
ճառագայթ,
սանձ», պրս.
73
ՏՅՈ
«
թոկ»,
Ր Յ §
«
ջիղ,
երակ» և հյ.
ա ոիւ ծ , ե ր կ ա յ ն
ու
ե ր կ ա ր ։
Fonds A.R.A.M