ԿԱՅ
508
ԿԱՅ
մտեալ ի գետն, և ի միջի դետոյն
գարձեալ
էշն առ նա՝ եցոյց փայլատակմամբք
զեբ֊
կաթի
զկայռիսն
իւր և ասէ. «Քո այսպէս ի֊
շոյ
կայռիս
տեսեա՞լ ես)), և նորա հանեալ ի
թափուցն
զփոքրիկ գանակիկն
իւր, եցոյց և
ասէ. «Եւ քո այսպէս
իշոյ մտրակ
տեսեա՞լ
ես. զիս րնգ գետս ի բաց անցո , եթէո չ
հարկանեմ և վիրաւորեմ
զքեզ))։
Հ Շահն ա զ.
Ա. 86 յիշեալ
կայոիս
ձևի տեղ ունի
պ այ­
ռիս,
որմեկնում է «նալ, պայտ»։ Այս բա­
ռը մէկ անգամ
միայն գործածուած է Նիւս,
երգ., բայց
բոլորովին
տարբեր
նշանակու­
թիւն ունի
( «
նետին վարի ծայրը՝ ճեղքր՝ որ
աղեղին
լարին կր կռթնի») և րստ
այսմ
այստեղ
բոլորովին
անյարմար
է)։
—
Կայոիք
բառի ղաւառական
ձևերն են ներկայացնում
կեռիք,
բց.
իկեռեաց,
գրծ.
կեռեօք,
որոնք
մի մի անգամ գործածուած են հին մատե­
նագրութեան
մէջ. «Ապա
(
առիւծն
զճանճ)
կռճեաց
կեռեօքն
կոփել». Մ աղ. թղ. 132,
«
Այնքան
արժանապէս
նշանակեաց տալ
զսակս արքունի, մինչ
զի ի ծովն յղէ զՊետ–
րոս և յանդնդդազուրկ
կայտառին
կեռեաց
կորզեալ զսատերն, զկամս հաճեաց
խնդրո֊
ղացն». Արծր. հրտր. Պատկ. էջ 285 (տպ.
Պօլսոյ՝ էջ 320՝ ունի — յանդնդաղուղակ
կայ­
տառին կեռեաց)։ Այս արմատից է
կեռատ
«
ժօռատ, ատամներր թափած», որ գիտէ
միայն ՀՀԲ,
Կ ա յ ֊ ֊ ի ( ք )
բառր
չկայ
բառարաննե­
րում։ ՆՀԲ ունի
կայռին
ձևը, որ մեկ­
նում է «առնի անդամ» և իբրև
աղբիւր
յիշում է «Րլռպել. ժա առ Լեհ»։ Անշուշտ
այս
վկայութիւնը
վերո յիշեալ հատու­
ածն է։ (Բ՝էև վերի հատուածը
Օրբելեա–
նի Ժ գլուխն է, բայց այդ միայն
էմինի
հրատարակութեան
մէջ, իսկ Շահնա֊
զարեան ի մօտ ԺԱ գլուխն է։ Շահնա-
զարեանի
բոլոր գլուխներր մէկ թիլ ա֊
լելի են միշտ, սկսեալ Գ գլխից, որ
կազմուած է Շահնազարեանի
մօտ՝ Բ
գլուխը երկուսի բաժանելով։
Այսպէս է
նաև ՆՀԲ. հմմտ.
թափք
բառը)։
ՆՀԲ֊ի
տուած
նշանակութիւնը
մենք
բոլորո­
վին անյարմար
ենք գտնում։ էշի
«
կայ֊
ռինր» կարո զ էր փայլատակել և էշը
ի՞նչպէս կարող էր մինչև հեծեալը
հաս֊
ցրնել, կամ սրանով
ի՞նչ էր Ապառնում
սրբին։ Մեր կարծիքով
բառն է
կ այոիք
և նշանակում է «ատամներ»,
որոնց
շատ լալ յարմ՚արլում են
երկաթի
ածա-
կանբ և վւայլատակիւնը։
ԷՂ
ա
բա բաղի
բարբառում կայ
երկաթակեոիք
«
երկա­
թէ ատամներ
ունեցող» բառը, երբ ա֊
ռաջին անգամ որոտման
ձայն են լսում,
գիւղացիք երկաթ են կծում և քարով
՝
խփելով
իրենց
գլխին, ասում են.
«
Քրրրգլօխ,
րրկըթըկեռիք»
(
Ազգ. հանդ,
Բ. 220)։
յ էշը կա ր ո զ էր գլուխը
թեքելով՝ բերանր բանալ, ցոյց տալ եր­
կաթէ սուր ու փայլուն
ատամները և
նրանցով
սրբին
կծել
սպառնալ։—Այս
բոլորից
հետևում է
որ
կայռին
«
ան­
դամ» ձևով բառ գոյութիւն
ունեցած չէ.
պէտք է ջնջել այն բառարաններից և
նրա փոխարեն
ալելացնել
կ այոիք
«
կե­
ռիք, ատամ» նոր ձևը։
Ուշադրութեան
արժանի մի հանգամանք էլ այն է,
որ
Նորայրի
ֆրանսահայ
բառգրքում
\՚61՚–
§6(1՛ ՅՈԸ
բառի դէմ չկայ
կ ա յռ ին։ —
Ան­
գոյ բառիս ստուգաբանութեան
համար
ՆՀԲ յիշում է պրս.
^յՏ՛
1
ա՜
«
առնան­
դամ»,
նոյնը նաև ա\Խ
տ ա
7,
378։
Աագըզեան ՀԱ 1909, 335 հայ.
կռոն, կուռն,
սումեր.
6
§ Մ
«
ետև, յե­
տոյք»,
թրք.
զպՀԱգ
«
պոչ»,
§ 6 Ո
«
ետև»։ Այս բոլորր
ջնջւում են
կայռին
բառի հետ։ —Իսկ
կեռ, կեռիք
«
ատամ»
բառը ՆՀԲ գնում է լծ.
կեր (կերի, կե­
ր ա յ ) , ժայռ, ժեռ։ յ՚ստէԼ ՕւՕէ.
ՐԱՄՃՇ,
էջ 338 սրան է կցում քրղ. \ճ\ «վարա­
զի՝
վ՚ղի ատամ», պրս. Տ՝ճ
1(11
<,
ռուս,
«
յ ա ճ ՚ ե
«
փղատամ»։
ԲՅէւ՜սեՅՈ^
Տ ճ 2, 12 կեր
բառից,
ԳԻՌ.֊Ջղ.
կեռիք,
Շմ.
կէոիք,
Գոր.
կ է ՚ –
ռէք,
Ղրբ.
կ ր է ՚ ո է ք ,
Մծ.
կռէք–,
Ագլ.
կա՚ռիք–.
այս բոլորր «ատամ»
նշանակութեամբ,
ինչ֊
պէս
ունին նաև Գնձ.
Ղղ. Ղրգ.
Պ ռ. իսկ Խտջ.
և Վն. «ներքին կամ ստորին
ծնօտ» նշա­
նակութեամբ, փոխաբերաբար Սեբ,
ցա ռի ք
«
ժանտադէմ
կերպարանք»։
Բառիս տարբեր
Fonds A.R.A.M