ԿԱՅ
507
ԿԱՅ
իս
հյ.
խ ա յ տ
(
համեմատութիւնները
տե ս անդ)։ Սանտալճեան,
Լ՚ւճ101՜Ո613
սանս.
1
<ՅՏ
«
լոյս» բառի հետ։ Թիրեա–
քեան, Բազմ. 1908, 504
կսւրծ
արմա֊
տից, Մառ \\Ի,Ւ\ 1920, 106 նոյն է դը֊
նում
կ ա ր ծ
և
պ այծ ա ռ,
բառերի
հետ։
ԳԻՌ.
—
1.
Ագլ.
կ ա յ ծ ,
Մկ. Սլմ.
կէծ,
Ախց.
Կր.
կած,
Հմշ.
<յէձ,
Ննխ. Պլ. Ռ. Սեբ. Սչ.
գաձ,
Զթ–
Խրբ.
(
յՏած,
Ասլ.
գաձ, գազ,
Սվէդ.
(
լուծ,
որոնք նշանակում են «կրակի կայծ»,
իսկ
Ղրբ.
կած
«
տաք, շատ տաք», Մղր.
կ ՛ ա ծ
«
օղի
տաքութիւն»,
Հճ.
զած, գ օ ծ
«
վառուած ածուխ», Ննխ. դաւ.
զաճ
«
բոլո–
բովին նոր» (փուռից դուրս եկած որևէ բա֊
նի ակնարկութեամբ
րնդհանուր
իմաստ
ստացած), — սրանց դէմ ունինք
Երև.
պէծ,
Մշ.
պ ձ ե ղ ,
Ալշ.
պ է ձ ի լ
«
կայծ»։
—
2.
Ախց.
Երև.
կ այծ ա կ ,
Ագլ.
կ ա ՛ յ ծ ա կ ,
Ռ.
գ ա յձ ա ց ,
Կր.
կածակ,
Գոր. Մկ. Մրղ. Ոզմ. Ջղ. Վն.
Տփ.
կէծ ա կ,
Ղրբ.
կ ա ՛ ծ ա կ ,
Ննխ. Պլ. Սչ.
գ աձա գ ,
Ասլ.
(
լա ծագ, գ ա ձ ա յ ,
Ալշ. Մշ.
կէ–
ձագ,
Հմշ,
գ էձա գ ,
Բլ.
կ իձա գ ,
Տիգ.
գ էձա գ ,
Զթ.
գ էձօ գ , գ էձո գ ,
Շմ.
կ է ց կ է ց ի ,
Սլմ.
կէր–
ծակ,
բոլորն էլ «կայծակ, շանթ», իսկ Խրբ.
գ
՚
ա ծ ա գ
«
Տեառնընդառաջի
յաջորդ
օրր»։
Հմմտ. նաև Սչ.
գ ա ծ օ ո ի գ
«
բշտիկ»,
գ ա ձք ա ր
«
կայծքար»,
Խրբ.
ք ՚ ա ծ օ ռ ա գ
(
նախաձայն
ք
1
և ոչ Հ), Հմշ.
գ է ՝ զ դ իշ ,
Ղրբ.
(
շրջմամբ)
ծ ի կ ո ՚ ւ ո ի
և
պ է ծ
հոմանիշով
էլ՝ Ղզ՛
պ ը ծ ր վ է –
ոիկ
«
կայծոռիկ,
փոսուռայ»
(
բառիս
կազ­
մութեան
մասին՝ իբրև
կ ա յ ծ + ո ռ + իկ՝
տե՛ս
փ ո ս ո ւ ռ ա յ ) ,
Հմշ.
գ է ՝ գ դ ի ց
«
փայլատակեց»։
—
Նոր բառեր են
կ ա յ ծ կ լ տ ո ւ կ
Խրբ.
«
շանթ»,
կ ա յ ծ ա ն ա լ
«
տաքանալ,
զայրանալ,
տռփիլ,
սիրահարուիլ, շատ փափագիլ,
կարմրիր),
կ ա յ ծ ա պ ո ղ ո ւ ն , կ ա յ ծ ա պ տ ո ւ կ
«
բշտիկ»,
կ ա յ ­
ծ ա ռ
«
ունելի»,
կ ա յ ծ ա ց ն ե լ
«
սաստիկ
տա֊
քացնել, արծարծել»,
կ ա յ ծ ե փ ե ա ց ,
կ ա յ ծ ­
խոտ,
կ ա յ ծ կ լ տ ա լ , կ ա յ ծ կ ծ ա լ ի
«
ատրաշէկ»,
կ ա յ ծ կ ո ն ա ծ
«
տաքութիւնից
երեսը
կարմր֊
րած»,
կ ա յ ծ կ ո տ ի լ
«
փայլիլ,
ցոլալ»,
կ ա յ –
ծ ո լ թ ի ւ ն
«
տենդ»,
կ ա յ ծ ո լ կ ո թ ի լ
«
զայրանալ»,
կ ծ ղ ի լ
«
հասկերր չորանալով
այրիլ»։ Ստա­
նայի թրքախօս
հայոց բարբառով կայ
Տա՛՝
ու կ է յ ծ ա ն ք
«
հուր ու կայծակ»։
ՓՈԽ. — Գ. Փառնակ, Անահիտ
1906, 233
Հ
>
ա
յերէնից
փոխառեալ է դնում
ալբան.
§3(3 2
((
կայծ, կրակ»։ — Գւռ.
կ ա յ ծսւււ
ձևից է
կապ ադովկ* յն.
((
երկաթագործի
ու֊
նեյի»
ւ Օ օ ւ ւ ձ շ Տ , I X 30-ք/ր.
էջ 61, 85 և 165
(
ի զուր
Ր^31"օ1ւ<16Տ
ստուգաբանում
է այս
բառր
յն.
7.0.
1(0
«
վառել» –\– սնս.
ձհ
&1՝,
պրս.
ճՁք
«
կրել,
ունել»
բառերից)։
Հայերէնից է
դարձեալ կապաղովկ.
"
Հշօ՚ՀՅէՕՕէ
«
կայծքար»
(
որի
առաջին
մասի մէջ
\\
ճ10
\\
ձճՏ, էջ 87
ուղում է տեսնել սանս.
1*
ՅՏ
«
փայլիլ», ա֊
ո անց մեկնութեան
թողնելով
երկրորդ մա֊
սր)։ Առաջին ձևի մէջ հյ.
ծ
տուել է ,, իսկ
միւսի
մէջ օ՝ յաջորդ
ք
՚ -
ի պատճառաւ։
ԿԱՅԿԱՅԻԷ
տե ս Կաւ։
ԿԱՅՄ (՛ի
հլ. ըստ ՆՀԲ, թէև առանց վկա­
յութեան)
«
նաւի
մէջ տնկուած
սիւնը՝ որի
վրայ առագաստ են պարզում»
Ես. լգ. 53.
Եզեկ. իէ, 5. «առագաստ»
Ոսկ. մ, բ, 1 և
ես .«ոստայնանկի
եղէգ, ջուլհակի
ճնճղուկ»
(
րստ ԱԲ) Ոսկ. եփես. 806. (այս վերջին
նշանակութիւնր
թարգմանաբար
քունարէ–
նից, ուր
10
X0;
նշանակում է «կայմ նաւու.
2.
ոստայնանկի
առէղ»)։
Նոր բառեր
են՝
ե ր կ կ ա յմ , ե ռ ա կ ա յմ , ա ն կ ա յ մ ։
ՆՀԲ հանում է
կ ալ
«
կենալ»,
կ ա յ
«
կեցուածք»
բառից, ճիշտ ինչպէս
յն.
10
x6;
հոմանիշը
ծագում է
10
X7)0.1
«
կալ, կանգնիլ»
բայից։
Հիւնք. էջ 348
տճկ.
§6Ո՜Ո
«
նաւ»
բառից։
|լԿԱՅՌ
«
կարգ, վիճակ, որպիսութիւն»,
ու֊
նի
միայն
ՓԲ. մէկ անգամ գործածում է
Ոսկ. մ. ա. 18 «Որպիսի"ք
էին կամ յոր–
պիսի" ինչ կայռի».
ՆՀԲ
( ՛
կ ա յ ռ ի ն
բառի
տակ)
ուղղում է ըստ յն.
կ ա յի ,
այնպես որ
ՋԲ և ԱԲ չեն իսկ
յիշում։\
ԿԱՅՌ
«
մի տեսակ խոտ,
0
^ՈՕՄ1Օ.
Խա,
01՜0
եՅՈՇՈ6,
շան թութ» Ռոշք. ունին
միայն
ՀԲուս. § 1287 և Նորայր ՀԱ 1924, 72։
ԿԱՅՌԻ
(
մանաւանդ
անեզաբար՝
կ ա յ ո ի ք )
«
ատամ, ակռայ», երկու անդամ
գործածում
է Օրբել, (հրտր, էմ. էջ 31—32,
Շահնազ.
Ա. 86). «Ել եղև ի միում
յաւուրց ետես
ցանկալի և գեղեցկատեսիլ
քուռակ էշ մի, և
ասաց ի մտի իւրում. «Երթայց
անցից ի ֊
շովն այնուիկ
ընդ գետն»։ Եւ ելեալ
յէշն և
Fonds A.R.A.M