ԿԱ՛Լ
492
ԿԱ՛Լ
գրստանալ»
բառի
գոյութիւնը կասկածելի
է
դառնում, սակայն Հատ
աւելի բնական էր
կ ա ղ ա ղ ա ն ա լ
հազուագիւտ
բառր
վերածել
խ ա ղ ա ղ ա նալ,
քան րնդհակառակր։
Բացի
սրանից «որջ» և «հանգստանալ»
համապա­
տասխան գաղափարներ
են. հմմտ.
դադա­
րել
«
հանդարտիլ»
և
դ ա դ ա րք
«
որջ»)։
֊
Բնիկ
հայ բառ՝
հնխ.
§
2
&\֊
արմատից,
հմմտ. յն. ՀՓճտօՀ «որջ», լիթ.
§ս11Տ
«
անա­
սունի որջ կամ մարդու
պառկելու
տեղ»,
§ԱեԱ, §Ա1է1
«
պառկիլ»,
լեթթ.
§Ա1՚3
«
դա­
դարք, բոյն»,
§ս1էՅ
«
անկողին»,
§ս1՚Ա, §ս1ս,
§ս1է
«
պառկիլ՝
քնելու
համար,
անկողին
մտնել»,նորվ.
հօ1Ժ,
Հշվէդ– Խ\ձ–է «մի ա֊
նասունից մի անդամից ծնուած բոլոր ձագե­
րը, մի բոյնի մէջ գտնուած
բոլոր
թռչուն­
ներն ու ձոլերր»
(
Յ Օ ւ Տ Յ Շզ
159, 7
քՅԱէտՅՈՈ
94,
Բօեօւ-Ո^, 1, 639)։
Այս բոլորի մէջ հնխ.
բյ
2
61–
արմատր
ներկայանում
է
զանազան
ձայնդարձներով,
որոնցից
հայերէնը
պահել
է կրճատ
§
2
1–
ձևը։ Ըստ այս մ մեր բառի
արմատն
է
կաղ–,
մասնիկ
է
–
աղ.
հմմտ.
կ ե ն ց - ա ղ , կ ա խ - ա ղ - ա ն
ևն։
նՀԲ
լծ. է
գնում
խ ա ղ ա ղ
և
ղ օ ղ ի լ ։
Հիւնք. էջ 21
կ ա խ ա ղ ա ն
բառից։
Ուղիղ
մեկնութիւնը տուաւ
Լւճ6ո,
Խա.
Տէսճ.
48,
որ ընդունում է նաև
Բ6է6ՐՏՏ0Ո 1Հ2
47,
280։
Աճառ.ՀԱ 1909, 159 և Հայ
նոր բառեր
Տիմոթ. Կուզի մէջ, էջ 80
միացնում
է
խ ա ղ ա ղ
բառին՝ ի և կ
ձայների
լծորդութեամբ։
"
ԿԱՂԱՄԱԽ
«
անտառային
մի բարձր ծառ
րՕբսԽտ
1761111113
(
ըստ Կէտիկեա՛նի),
թՕ–
բսԽտ
31
եՅ
(
ըստ
Արթինեան,
Ածաշունչի
տունկերը, էջ 34. իսկ Տիրացուեա ն,
Օօոէ֊
ոեսէօ §
71 — 73
իբրև
րնդհանուր
անուն
դնում է
բ օ բ ս 1 ս Տ—կ աղա մ ա խի
Ես. խա. 19.
նորագիւտ Բ. մնաց, բ. 8 (սեռ.
կ ա ղ ա մ ա խ ի
Մագ. մեծ են, էջ 67). աւելի
սովորական
ձևն է
կ ա ղ ա մ ա խ ի
(
սեռ.
ա յ , ե ա ց^
Ովս. դ.
13.
Ագաթ. Վեցօր. 92 (տպ.
կ ա ղ ա մ ա ղի ).
93.
կայ նաև
կ ա ղ ա մ ա հ
ձևը՝ Գաղիան. (ըստ
ՀԲուս. § 1269). յետնաբար
կ ա ղ մ խ ի
Վստկ.
93։
֊
Փոխառեալ
է խալդերէնից։
Հայ.
բառի
հետ
նոյն են մի կողմից Սալմաստի
թուրք
բարբառով
ճ՚՚ճ\՚ձՈւնԽ
կամ ճ՚ձ\ջւՄւնա «կա­
ղամախ»,
Թալրիզի
թուրք բարբառով
«
լ
^Ս
0
(31
ՅՈ՜13
«
բարտի»
և միւս
կողմից
լակ.
կ ա լ ա խի,
ռուտուլ.
կ ա լ ա խ
«
կաղամախ»։
Թէ ո՛րն է այս ծառի
նախնական
հայ–
րենիքր՝
յայտնի
չէ։ Գիտենք
միայն որ
մեր
երկրի
շրջաններից նա տարածուել
է
դէպի
աւելի
արևելք։
Այսպէս՝
Թեհրանի
պրս. բարբառով
նա կոչւում է \՝ձհ\՜\ճ, որ
նշանակում
է բուն
«
թալրիզեցի».
ինչ որ
ցոյց է տալիս թէ Թեհրանր
նոյն ծառը ստա­
ցել է Ատ րպա տ ական ից։ Կարող է որ բառր
բնապէս
լինի մարերէն, այդ լեզուից ՛անցած
խալդերէնի,
հայերէնի
և
միևնոյն
մամա֊
ն՚ակ կովկա ս ե ան լեզուներին։
Բայց կարող
է նաև րնդհակառակր՝
բառը
լի՛նի
քնիկ
խալդերէն,
որից անցած մի կողմից Ատրր–
պատական
և միւս կողմից Կովկաս։ — Աճ.
Բառիս նշանակութեան
վրայ մի ըն­
դարձակ վէճ Հ. Կետիկեանի և Բնապա­
տումի (= Մէնէվիշեան)
միջև՝ տես ՀԱ
1905,
51 — 53, 221 — 2, 285—6,
319–
320
և 350— 2։ Բնապ՛ատումը
համարում
էր բառս
տբ0թս1սՏ
բ
)/
ՈւՈՂ1ձ
֊.\
ւՏ»,
մինչ
բարտին
դնում էր
օ։բօբս1ստ ե՜6աս13յ>,
հակառակ
Հ. Կէտիկեանի։
Բուսագէտ
Արթինեան
(
Ածաշունչի
տունկերը, էջ
37)
սխ՛ալ է գտնում այս
մեկնութիւնը։
—
Հիւնք,
կ ա ղ ա մ ա խ
հանում է
կ ա ղ ա ­
մար
«
թանաքաման»
և յն.
•/.0.).0.\
ւ.1
.՝
ղզ
բառից, «ասի զբուսոց որք սիրեն
զեղ­
տիւրս և զծմակս, որպէս սօսի, կաղա­
մախ, եղեգն
ևն»։
ԳԻՌ. — Մ շ.
կ ա ղմ խ ի ,
Խտջ.
դ ա խ մ խ ի ։
"
ԿԱՂԱՄԱՐ (՜ի-ա
հլ. րստ նՀԲ, բայց
ա֊
ոանց վկայութեան)
«
թանաքաման»
Մագ, և
Երզն. քեր. Վանակ, հց. Վրք՛ հց՛ Ա– 156,
Աթան. էջ 492, Յայսմ. յնվ. 19 և 27 (եր­
կուսն էլ տպ.
կաղմաՐ.
այսպէս նաև Յայսմ.
յունիս 8, որ յետին
հայերէնի ձևն է)։ — ՀՀԲ
և ՋԲ դնում են և
կ ա ղ ա մ ա ր
«
թանաքաձուկ» ,
իբրև նոր բառ։—Արդի
գրականի մէջ միայն
արևմտեանն
է, ոբ գործածում
է
կ ա ղ ա մ ա ր
բառր, արևելեանր գիտէ
միայն
թ ա ն ա ք ա ­
մ ա ն ։
Fonds A.R.A.M