ԾԵՐ
452
ԾԵՐ
֊
Բնիկ
հայ բառ՝
հնխ.
§՚61՜–
«
ծերութիւն,
ծերանալ» արմատից, որի միւս
ժառանգներն
են ՝ սանս.
յք
կամ
Հ\ Հ
«
հնանալ,
փճանալ, ծերանալ»,
Հ՝\Հ՚է1
յՅ ք Յ Ո է
«
ծերու­
նի, անկար»,
յ II՜17 3
«
ծեր»,
յ1ւ՜3֊
կամ
խՈ1
«
ծերութիւն»,
զնդ.
յ֊> »
)
Հ ՏՀչք
23111
^3
«
ծեր», յՀ, \չ\
>
Ւ՛Հ
231
Մ1ՄՅ
«
ծերութիւնից
թուլացած»,
օսս.
231՜0
Ո
(1,
պրս.
231՜,
աֆղան.
201՛
«
ծեր»,
յն.
ք|օ(ւ)>
(
ք Տ ք Օ Տ օ )
«
ծեր» , ՚<՚հըօ.զ «աւագութեան
պատիւ»,
"
յտթտւօ^
«
ծեր»,
1
-8000013
«
ծերաժողով»,
–
^կյԱ^Ա «ծե­
րութիւն»,
"(7)07.;
«
ծերութիւն»,
–(7)
^3.(0
քէժձ–
րանալ»,
Հ՜գօ,3*0> «ծերանալ,
հասնիլ»,
՚
յ՚շթ՜քՏՕԼյւ-ՕԼ
«
կաթուկ, շատ հասնելով
ինք­
նին րնկած պտուղ»,
՚
յ՚ՕՏԱ;;
«
պառաւ»,
հսլ.
2
Մտէ1
«
հասնել
(
պտուղի)»,
ՏԱ-20Ո
«
հա­
սուն», ռուս.
3061
ե
«
հասունանալ», ՅբՇ-Ոեա
«
հասուն»
ևն
(
Ըօ՚ւՏձՇզ
145,
XV
2
ւ1ձ& 352,
1
ւ՜3սէո73ոո
372,
և ՃՂօա § 655,
Բօեաո;/
1,
599)։
Այս արմատի գերմանական
ժառանգ­
ներն են
1
մասնիկով՝
հհիլս.
1
ՀՁՐ
1
«
ծե-ո
մարդ, ամուսնացած
մարգ, ծառայ, սովո­
րական մարդ, մարդ», անգսք,
Շ601"1
«
հա­
սարակ դասակարգի
ազատ
մարդ, ամու­
սին»,
Ը 6 0 1 ՚ 1 1 3 Ո
«
ամուսնանալ»,
հրգ.
ե31՜օ1
«
ամուսին, սիրական,
նշ անած», անգլ.
ԺւԱ1՜1
«
գիւղացի, անտաշ մարգ», գերմ.
1
^61՜1
«
տղա­
մարդ, կտրիճ»
(
Բօճօւպ
1, 600)։
Այ ս բա­
ռը յետոյ դարձաւ յատուկ
անուն
1
ՀՅ
1՚1
(
ֆր.
Օւ31՜16)
ձևով և
Կարոլոս Մեծի
(742—814)
հռչակով՝ որ 789 — 806
թոլերին
Սլաւական
ցեղերր
նոլաճել
էր, «թագաւոր»
իմաստով
(2."*
Ր2
թ՛) անցավ
ս լա լա կան լե­
զուներին. այսպէս՝
հսլ.
1
<1՜
Յ
1՚7
>,
ռուս.
1
<0–
ւ
՜
Օ
՚
ւ՚հ,
բուլդ.
1
<1–Ձ
1՚,
սերբ.
լեհ.
ԱՐՕ
1
«
թագաւոր»։
Սլաւական
լեզուներից փոխա­
ռեալ են հունդ. \ձկձկ,
լիթ.
1
< 3 1 ՚ 3 1 ա Տ
«
թա­
գաւոր», յն. 7Հ)Աք.1)Լ «թագաւոր
Բ ուլգարիո յ,
Սերբիոյ», ալբան.
1
ՄՅ
1՚,
ռում.
Շ1՜31Ա,
տճկ.
Խա\, Խու\\–ճ
«
քրի ստոնեայ
պետութեանց
թագաւոր»։
Այս սլալ բառից կազմուեց չեխ.
ռուս.
1
<բօյ1ւա՚1>
«
ճագար»
ևն։ Բառիս
պատմութիւնր
շատ հետաքրքրական է.—լտ.
կ
ա
ր
ՇԱՈ10Ա1ԱՏ
«
ճագար» բառր, որ սպաներէ֊
Ա
Ի11 ԷՐ փոխառեալ
(11
ոՂ0Աէ–Ի\շ՝ւ\\շէ
233).
լատին բառից ձևացալ գերմ.
1
ՀսՈ1§Աո
«
ճա­
գար», որ ժողովրդական
ստուգաբանու­
թեամբ
1
<0ա§
«
թագաւոր»
բառից
կարծուե֊
լով՝ ձևափոխուեց
և դարձաւ աւստ,
1
սՈ1§1–
ՈՅՏ,
բալար.
ե0Ու§–հՅՏ6
և սրանցից
Էլ
թարգմանաբար
ռուս.
&
բօյ1ա<՚է>
«
ճագար»
(
ա ս
§ 6
251, 236,
8 6
^ 6 ^
572—3)։
Այս–
պէսով «ծեր, լխակած պտուղ, Մեծն Կարո–
լոս, թագաւոր և ճագար»
միևնոյն
աղբիւրի
ծնունդը դարձան
։ —
Հիւբշ.
456։
Հներից Տաթև. ձմ. խա, ծգ, ճժ հա.
նում է
ծ ա յ ր
բառից. «Վասն այն կոչի
ծեր՝ որ է ծայր
կենցաղոյս.
ժամա֊
նեաց ի ծայր կենաց, վասն այն ծեր
կոչի. Վասն
այն կոչի
մարդն ծեր՝ ի
ծայր կենացն հասեալ»։
Նոյն
հեղինա֊
կը (Տաթև. ամ. 122 բ )
ծ ի լ ր
կամ
ծ ա յ ր
բառից. «Եւ ծերն
կոչի ծիւր,
այսինքն
ծիւրեալ և մաշեալ. այլ և ծեր՝ ի ծայր
կենաց
ժամ տնակին իւր հասեալ. դար֊
ձեալ ծեր՝ ի ծայր փոփոխմանն
ժամա֊
նեալ, որ յայնմ հետէ ի գերեզմանն
փո­
խի»։
1
<13բ1–0էհ, ՃՏ. Բ01>՚&.,
էջ 99 պրս.
231՜,
զնդ.
Տ60Ո16,
ՕՍԱ.
ՏՇՈՈձ,
մորդվին
Տ7-6.
իսկ
ա
։
աօՄ6տ
1, 425
սանս. օսս.
և պրս. ձևերը, ուստի և ինքն է առա­
ջին
ուղիղ
մեկնողը։
ԳԴ պրս.
զ է ր ։
8
ւ՜0ՏՏ6է յճտ.
1834, 369
համեմատում
է պրս.
2՜
ՅԼ
յն. ՀՏթքՕ՝* և վրաց.
մ ր ջ –
վ ե լ ի
ձևերի
հետ։ ՆՀԲ պրս.
231՝,
յն
–(
Տ0ա>
և սանս.
|Յ
1՜3։
Բ6է61
՜
Ո1.
23, 30,
35
սանս,
յյ՛, յ31՜3,
յն.
–(
տօօօօւօ..– \\^1Ո–
ԺւՏօհ.
13
սանս. )Հ և յն.
"
քՏնԱ)՝>/
0.0–
ՏՇՈ6
64, 101
սանս,
յՅւ՜Յէ։ Ցօէէւշհ
շ Լ ա Օ
1850,
356
սանս.
յՅւ՜Յէ,
զնդ.
23
Ա
™3։
Այսպէս
նաև
լՀ.\\\\ՇՀ
ՏԱ՛ՃՍ՛
38, 578
ևն, Տէրվ. Նախալ. 7Տ
յն. և սանս, ձևերի հետ՝ հնխ.
^31՜
ար֊
մատից։
Հիւնք. յն,
^ՏՕէՕ՝/,
պրս.
231՜,
զնդ.
զա ր ,
զ ա ո լ ր վ ա ։
16
ՈՏ6Ո, Ւ1ւէէ.
Ա.
ԽՈՂ. հաթ.
2
ՄՅՏ
«
ծեր»։
ԳԻՌ.֊Ալշ.
Մշ. Ջղ–
ծեր,
Սչ.
ձեր,
Ախց.
Երև. Կր. Շմ.
ծէր,
Խրբ. Ննխ. Պլ. Ռ. Սեբ.
Տիգ.
ձէր,
Տփ.
ծիր ,
Ասլ.
ձէ՝ր,
Ռզմ.
ծէրսւ–
նալ,
Զթ–
ձ է յ ա ն օ լ , ձ ե յ ա ն ո լ ։
Նոր բառեր են
ծ ե ր ո ւթ , ծ ե ր ա ց ,
ծերկեկ, ծ ե ր ո ւ ն ո ւ կ ։
Այս֊
Fonds A.R.A.M